ستارگان درخشانتر از هميشه تاريخ در آسمان مدينه پرتو افشانى مى‏كردند. شميم عطر محمدى صلی الله علیه وآله وسلم  در كوچه‏هاى مدينه پراكنده بود و ياس علوى، آنگاه كه به معراج نماز مى‏رفت، نورش براى اهل آسمان مى‏درخشيد و بر چهره اهل زمين نور مى‏پراكند.
در آن هنگام فاطمه سلام الله علیها ار سختى كارهاى خانه در زحمت‏بود. (1) امير مؤمنان سلام الله علیه آنگاه كه چنين ديد به فاطمه توصيه كرد، نزد پدر برود و خدمتكارى درخواست كند تا در امور منزل يار و همكارش باشد. (2)
وقتى پيامبر صلی الله علیه وآله وسلم  از خواسته آنان آگاهى يافت، فرمود: «اى فاطمه چيزى به تو عطا كنم كه از خدمتكار و دنيا با آنچه در آن است، ارزشمندتر است; بعد از نماز سى و چهار مرتبه «الله اكبر» و سى و سه مرتبه «الحمدلله‏» و سى و سه مرتبه «سبحان الله‏» بگو و آن را با لا اله الا الله ختم كن. اين كار برايت از چيزى كه مى‏خواهى و از دنيا و آنچه در آن است، بهتر است‏». (3)
در آن لحظه كه اين هديه آسمانى به فاطمه سلام الله علیها عطا شد، فرمود: «از خدا و رسول خدا راضى شدم.» (4)
درك هديه بزرگى كه رسول اكرم صلی الله علیه وآله وسلم  به فاطمه سلام الله علیها اعطاء كرد، بالاتر از طاقت غير معصوم است، به گونه‏اى كه انسان از وصف آن عاجز مى‏ماند و فقط از سرچشمه گفتار معصومين سلام الله علیه است كه تا اندازه‏اى مى‏توان از بركاتش بهره‏مند شد.
امام باقر سلام الله علیه درباره تسبيح حضرت فاطمه سلام الله علیها مى‏فرمايد: «خداوند متعال با هيچ ستايشى، بالاتر از تسبيحات فاطمه زهرا سلام الله علیها عبادت نشده است. و اگر چيزى افضل از آن وجود داشت، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم  آن را به فاطمه سلام الله علیها اعطاء مى‏كرد.» (5)
تسبيح حضرت فاطمه سلام الله علیها كه به مناسبت مداومت آن حضرت در انجام آن به وى منسوب گرديد، در واقع تسبيح حق تعالى است! حضرت امام خمينى در كتاب اربعين حديث چنين مى‏نگارد: «...پر واضح است كه تسبيح و تقديس حق تعالى مستلزم علم و معرفت‏به مقام مقدس حق و صفات جلال و جمال اوست.» (6)
تسبيح عبادتى برگزيده است كه هر كس در سير معنوى خويش به قدر طاقت و معرفتش از آن بهره مى‏گيرد و ائمه: قبل از خلقت عالم مادى، به تسبيح ذات اقدس حق مشغول بودند.
تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها، به چه معنى است؟
الله اكبر، اولين ذكر تسبيحات حضرت زهرا سلام الله علیها:
در تسبيح فاطمى سلام الله علیها، انسان با گفتن «الله اكبر» به نهايت عجز خود اعتراف مى‏كند و به ناتوانيش به درگاه الهى بارها اقرار مى‏كند.
جميع بن عمير گويد: در محضر امام صادق سلام الله علیه بودم، حضرت از من پرسيد: جمله «الله اكبر» يعنى چه؟ گفتم: يعنى خدا از همه چيز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق اين معنى، خدا را چيزى تصور كرده و سپس مقايسه با ساير اشياء كرده‏اى و او را بزرگتر از آن چيزها تصور نموده‏اى.
عرض كردم: پس معنى الله اكبر چيست؟ حضرت پاسخ داد: معنايش اين است كه; «الله اكبر من ان يوصف; خداوند بزرگتر از آن است كه توصيف گردد.» (7)
الحمدلله، دومين ذكر تسبيحات حضرت زهرا سلام الله علیها:
پس از آن كه انسان به عجز و ناتوانى خويش در شناخت‏خالق اعتراف كرد، با گفتن الحمدلله كه از افضل اذكار تسبيح است، وارد مرحله بعدى مى‏شود.
و ... [امام صادق سلام الله علیه] فرمود: ... كمال شكر گفتن مرد است، الحمدلله رب العالمين. ... و در حديثى حماد بن عثمان گفت: بيرون آمد حضرت صادق سلام الله علیه، از مسجد و حال آنكه گم شده بود مركوب آن حضرت. فرمود: «اگر خداوند رد كند آن را به من، هر آينه شكر مى‏كنم او را حق شكر او». گفت درنگى نكرد تا آنكه آن مركوب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله‏». قائلى عرض كرد: «فدايت‏شوم، آيا شما نگفتيد كه شكر خدا مى‏كنم حق شكر او را»؟
فرمود: «آيا نشنيدى كه من گفتم: الحمدلله.»
از اين روايت معلوم مى‏شود كه حمد خداوند افضل افراد شكر لسانى است. (8)
«سبحان الله‏»; سومين ذكر تسبيحات حضرت زهراء سلام الله علیها
شخصى از حضرت على سلام الله علیه پرسيد: معنى سبحان الله چيست؟ جضرت فرمود: «سبحان الله‏» تعظيم مقام بلند و با عظمت‏خدا و منزه دانستن او از آنچه كه مشركان مى‏پندارند، است و زمانى كه بنده اين كلمه را مى‏گويد، همه فرشتگان بر او درود مى‏فرستند.»  بعد از آنكه رسول اكرم صلی الله علیه وآله وسلم  تسبيحات را به كوثرش عطا كرد، حضرت فاطمه سلام الله علیها ابتدا رشته‏اى از پشم تابيده و با آن به تسبيح پرداخت. تا اين كه حضرت حمزه بن عبدالمطلب شهيد شد، پس حضرت فاطمه از تربت قبر آن بزرگوار خاك برداشت و تسبيح ساخت و با آن تسبيح مى‏كرد و مردم نيز چنان كردند و چون سيدالشهدا حسين بن على سلام الله علیه شهيد شد، سنت‏شد كه از تربت آن امام مظلوم تسبيح سازند و با آن ذكر گويند.
درباره ثواب تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها با تربت امام حسين سلام الله علیه از حضرت صاحب الامر(عج) روايت‏شده است كه: هر كه تسبيح تربت امام حسين سلام الله علیه را در دست داشته باشد و ذكر را فراموش كند، ثواب ذكر براى او نوشته مى‏شود.
از حضرت صادق سلام الله علیه نقل شده است كه تسبيح تربت آن حضرت، ذكر مى‏گويد، بى‏آنكه آدمى ذكر گويد و فرمود كه يك ذكر يا استغفار كه با تربت‏حضرت اباعبدالله سلام الله علیه گفته مى‏شود برابر با هفتاد ذكر كه با چيز ديگر گفته شود است. و اگر بى ذكر تسبيح را بگرداند به عدد هر دانه، هفت تسبيح براى او نوشته مى‏شود.
به روايت ديگر، اگر با ذكر تسبيح را بگرداند، به هر دانه چهل حسنه براى او نوشته مى‏شود.
مروى است كه حوريان بهشت وقتى فرشته‏اى را مى‏بينند كه به زمين مى‏آيد از او درخواست مى‏كنند تا تسبيح و ربت‏حضرت حسين سلام الله علیه را برايشان بياورد.
از حضرت موسى سلام الله علیه نقل شده است: پنج چيز هميشه همراه انسان پرهيزكار است; مسواك، شانه، سجاده نماز، تسبيح كه سى و چهار دانه داشته باشد و انگشتر عقيق(9)
فضيلت و آداب تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها
روايات زيادى در اين باب در كتب معتبر وجود دارد و گستردگى روايات و عنايت اكثر ائمه به ذكر سخنى درباره تسبيح از عظمت آن پرده بر مى‏دارد.
حضرت مهدى -عجل الله تعالى فرجه الشريف)، درباره تسبيح فرمود: «ان فضل الدعاء و التسبيح بعد الفرائض على الدعاء بعقب النوافل، كفضل الفرائض على النوافل. فضيلت دعا و تسبيح بعد از نمازهاى واجب در مقايسه با دعا و تسبيح پس از نمازهاى مستحبى، مانند فضيلت واجبات بر مستحبات است.» (10)
امام صادق سلام الله علیه نيز به فضيلت تسبيح بعد از نمازهاى واجب چنين اشاره كرد: «من سبح تسبيح فاطمه الزهراء سلام الله علیها قبل ان يثنى رجليه من صلاة الفريضه، غفر الله له. هر كس بعد از نماز واجب تسبيح فاطمه زهرا سلام الله علیها را به جا آورد، قبل از اينكه پاى راست را از بالاى پاى چپ بردارد، جميع گناهانش آمرزيده مى‏شود.» (11)
و در حديثى ديگر فرمود: «من سبح تسبيح فاطمة سلام الله علیها، فقد ذكر الله الذكر الكثير. كسى كه تسبيح فاطمه زهرا سلام الله علیها را بگويد، خدا را به ذكر كثير ياد كرده است.» (12)
روزى امام صادق سلام الله علیه ابوهارون را مخاطب ساخت و از تعليم تسبيح حضرت فاطمه به كودكان سخن گفت: «يا ابا هارون، انا نامر صبياننا بتسبيح فاطمة سلام الله علیها كما نامرهم بالصلاة، فالزمه، فانه لم يلزمه عبد فشقى. اى ابوهارون، ما تسبيح فاطمه سلام الله علیها را به فرزندان خود سفارش مى‏كنيم همچنانكه آنها را به نماز توصيه مى‏كنيم. تو نيز بر آن مداومت كن.
زيرا هر بنده‏اى كه بر آن مواظبت و مداومت كند، سرانجام نيكو خواهد داشت.» (13)
در جاى ديگر حضرت از عظمت تسبيحات حضرت زهرا سلام الله علیها در مقابل نمازهاى مستحبى چنين ياد كرد: «تسبيح فاطمة سلام الله علیها فى كل يوم فى دبر كل صلاة احب الى من صلاة الف ركعة فى كل يوم. تسبيح حضرت فاطمه سلام الله علیها در هر روز، به دنبال هر نماز، نزد من از هزار ركعت نماز (مستحبى) در هر روز، محبوبتر است.» (14)
امام هادى سلام الله علیه فرمود: «لنا اهل البيت عند نومنا عشر خصال: الطهارة، ... و تسبيح الله ثلاثا و ثلاثين و تحميده ثلاثا و ثلاثين، و تكبيره اربعا و ثلاثين... ما اهل بيت‏به هنگام خواب ده كار را انجام مى‏دهيم: وضو گرفتن، ... و سى و سه مرتبه «سبحان الله‏» گفتن، و سى و سه مرتبه «الحمدلله‏» گفتن، و سى و چهار مرتبه «الله اكبر» گفتن و ...» (15)
خواص و آثار فراوان ديگرى براى گوينده تسبيحات آن حضرت ذكر شده كه برخى از آنها بدين قرار است:
ناكام و نااميد نشدن، (16) دور كردن شيطان (17) ، برطرف نمودن سنگينى گوش (18) ، نجات يافتن از شقاوت و بدبختى (19 ، باعث‏سنگينى اعمال، خوشنودى خداوند و رفتن به بهشت مى‏شود. (20)
اوقات و مكانهاى تسبيح حضرت فاطمه سلام الله علیها (21)
از اوقات مختلف و مكانهاى زيادى براى تسبيح حضرت يادشده كه برخى عبارتند از: بعد از نمازهاى واجب و مستحبى، به هنگام خواب، پس از نمازهاى استغاثه به حضرت فاطمه سلام الله علیها و نماز زيارت حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم  و نماز زيارت حضرت اميرالمؤمنين و نماز حضرت وليعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مسجد صاحب الزمان جمكران و قبل از زيارت حضرت معصومه سلام الله علیها در قم به گونه‏اى كه سبحان‏الله قبل از الحمدلله گفته مى‏شود.
-------------------------------------------
پى‏ نوشتها:
1 - ر ك: اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا، عليرضا رجالى تهرانى، ص‏9. (حديث امام صادق سلام الله علیه)
2 - ر ك: همان ص‏18.
3 - ر ك: تسبيحات حضرت زهرا سلام الله علیها، عدنان زعفرانى، ص‏9.
4 - همان، ص‏21.
5-  تسبيحات حضرت زهراء، ص‏10، به نقل از علل الشرايع/366.
6- همان، ص‏14. «ما عبدالله بشى‏ء من التحميد افضل من تسبيح فاطمة سلام الله علیها. ولو كان شى‏ء افضل منه لنحله رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم  فاطمة سلام الله علیها.»
7- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها، ص‏48 به نقل از معانى الاخبار.
8- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها، ص‏52 به نقل از معانى الاخبار.
9- كليات مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمى، كتاب باقيات صالحات.
10 از هر معصوم چهل حديث، محمد على كوشا، ص‏364.
11- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها ص‏12 به نقل از تهذيب ج‏2، ص‏105.
12- تسبيحات حضرت زهرا سلام الله علیها، ص‏11.
13- همان، ص‏15.
14و15 - همان، ص‏16.
16- همان، ص‏20.
17- همان، ص‏23.
18- همان، ص‏28.
19- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا سلام الله علیها، ص‏39.
25- همان، ص‏14.