عید نزدیك است و نزدیك است كه صداهایی از گوشه و كنار عالم سیاست و كارشناسان اجتماعی و رسانه نگاران بلند شود كه چه نشسته‌اید كه تعطیلاتمان زیاد است؛ كشور 13 روز تعطیل است و اینكه تقویم سال آینده چند روز قرمز دارد. تصور عمومی هم این است كه تعطیلات ایرانیان از همه جهان یا بخش بزرگی از جهان بیشتر است. اما آیا واقعا چنین است؟

تصور عمومی افزون بودن تعطیلات در ایران نسبت به سایر كشورها، تصور صحیحی نیست. برای بررسی میزان تعطیلات ایران به تقویم رسمی كشور رجوع شد.

به تقویم رسمی چهار كشور جهان هم برای مقایسه تطبیقی رجوع شد. ایالات متحده به عنوان قطب صنعتی و ثروت (اینجا) ، آلمان به عنوان نماد صنعتی در اروپا (اینجا)، ژاپن به عنوان الگوی كار در میان ایرانیان (اینجا) و امارات متحده عربی به عنوان كشوری كه فرهنگ و دین مشابهی دارد و در منطقه خاورمیانه، یكی از قطب‌های تجاری است. (اینجا)  

كم ترین تعطیلات از آن ایران

نتیجه مقایسه آن چیزی است كه در جدول آمده است. در میان كشورهای مقایسه شده امریكا با 114 روز بیشترین روزهای تعطیل را دارد و ایران با 61 روز كمترین روز تعطیل را. آلمان هم 113 روز، امارات 110 روز و ژاپن 108 روز تعطیل در تقویم خود دارند. اما ماجرا چیست؟

این اعداد حاصل جمع روزهای تعطیل ملی National Holidays با تعطیلات پایان هفته Non-Working Days است. این درحالیست كه معمولا در مطالعات تطبیقی كه تاكنون انجام شده است؛ فقط روزهای تعطیل ملی دیده شده و تنها بر این اساس نتیجه گرفته می شود كه روزهای تعطیل ایران از بسیار كشورهای جهان بیشتر است.

به عبارت دیگر با حذف روزهای غیركاری آخر هفته، آمریكا، آلمان و ژاپن 17 روز، امارات متحده عربی 13 روز و ایران 22 روز تعطیلی ملی دارند. بنابراین در این بخش، این سخن درست است كه ایران در تعداد تعطیلات یكی از پیش‌رو‌ترین كشورهاست. البته دلیل این مساله هم تا حدودی روشن است. تعطیلی‌های مبتنی بر تاریخ قمری در كنار تعطیلی‌ها پرتعداد حوادث پرشمار تاریخی در دوره معاصر ایران.

اما نكاتی را در مورد ایران باید به یاد داشت. نخست اینكه ساعت كاری در روزهای پنجشنبه ایران به صورت تمام وقت نیست. وضعیت كشور در این روز با دو مقسم قابل بررسی است. مقسم اول استانی است. مثلا اصفهان و خوزستان دو استانی هستند كه در روزهای پنجشنبه تعطیل هستند.

اما بسیاری از استان‌های دیگر چنین تعطیلی ندارند. در عین حال از مقسم نوع فعالیت هم می‌توان، تعطیلی پنجشنبه را بررسی كرد. در این نظرگاه، اغلب مدارس، قوه قضائیه، دانشگاه‌ها و ادارات ستادی مثل وزارتخانه‌ها در روز پنجشنبه تعطیل هستند.

باقی اماكن دولتی در این روز تعطیل نیستند و بدیهی است كه برخی مراكز مثل پلیس و مراقبت درمانی هیچ تعطیلی در روز ندارند. البته مراكزی هم هستند كه تعطیلات خاصی دارند. مثلا كتابخانه ملی فقط در سه روز اول فروردین، عاشورا و 21 رمضان یعنی شهادت حضرت علی (ع) تعطیل هستند و كادر بین‌المللی وزارت نفت در روزهای شنبه و یكشنبه تعطیلند.

مشكل كجاست؟

در مورد تعداد تعطیلات در ایران سخنان بسیاری گفته شده است. بسیاری معتقدند رقم بالای تعطیلات ضرر بسیاری به كشور وارد می‌كند. در عین حال تعطیلات غیرقابل پیش بینی مثل تعطیلی ناشی از بارش برف، آلودگی هوا یا بین‌التعطیلین هم فریادهای زیادتری را بلند می‌كند.

سخنان جسته و گریخته‌ای هم در مورد روزهای تعطیل آخر هفته وجود داشته است. برخی می‌گویند با تعطیلی روزهای پنجشنبه و جمعه و با وجود تعطیلی روز شنبه و یكشنبه در كشورهای غربی، سه روز كاری برای تعامل بین‌المللی به خصوص در حوزه مالی و تجاری باقی می‌ماند.

در مقابل گفته شده كه حجم تراكنش و نیز حساسیت مذهبی و فرهنگی به نوعی است كه امكان تغییر روزهای تعطیل آخر هفته وجود ندارد.

اما شاید مساله اصلی در جای دیگری باشد. اگر چه هر چهار كشور به تناسب روزهای كاری كمتر، ساعت‌های كمتری از ایران دارند؛ میزان تولید آنان با هم متفاوت است. ساعت كاری در ژاپن 40 ساعت در هفته، در آمریكا بین 40 یا 45 ساعت در هفته، در امارات 40 ساعت و در آلمان 35 تا 42 ساعت در هفته است.

ساعت كاری سالانه هم در ژاپن 1715 ساعت، در آمریكا 1708 ساعت، در آلمان 1396 ساعت و در ایران 1880 ساعت (اسمی) است.

در عین حال مساله بهره‌وری نقطه فاصل میان ایران و این كشورهاست. به عبارت دیگر، آن چه میان كشور ما و این كشورها تفاوت گذاشته، نه تعداد ساعات و روزهای كاری كه كیفیت استفاده از این روزهاست. بهره‌وری را باید از روی رقم تولید یا Productivity سنجید.

این رقم نشان می‌دهد كه هر كارگر در هر ساعت كاری خود چه میزانی در تولید ناخالص داخلی كشور نقش داشته است.

این رقم در مورد امریكا 63 دلار، در امارات حدودا 50 دلار، در آلمان 56 دلار و در ژاپن 44 دلار است. در مقابل میزان تولید در ایران طبق گزارش مركز آمار چیزی نزدیك به سه دلار (با محاسبه دلار سه هزار تومانی) و نزدیك به هفت دلار (با محاسبه دلار هزار و دویست تومانی) است

جریان اصلی افكار عمومی به تبع جریان اصلی رسانه‌ای در ایران به زیاد بودن تعطیلات منتقد است. آمارهای این گزارش نشان می‌دهد كه وضعیت در این بخش آن قدرها كه فكر می‌كنیم هم بد نیست ولی در بهره‌وری و وضعیت تولید، وضع تقریبا به فاجعه نزدیك است. شاید بهتر باشد تعطیلات افزایش یابد ولی در روزهای كار واقعا اهل كار بود.

نكات قابل توجه:

1-  آمار میزان ساعت كاری در یك سال كشورهای ژاپن، آلمان و امریكا و میزان تولید از این فایل برداشت شده است.

2- میزان تولید در ایران، از این فایل برداشت شده است. میزان ساعت كاری هم از اینجا.

3- میزان ساعت كاری در آلمان و ژاپن. در ایران، نص ماده 51 قانون كار به این موضوع صراحت دارد. میزان ساعت كاری در امارات و امریكا از منابع مختلف استخراج شده است.

4- میزان تولید در امارات به صورت تخمینی محاسبه شده است.