سایت “آینده‌آنلاین”، نزدیک به علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، در گزارشی ضمن انتشار جزییاتی تازه از قرارداد ارزی یک طرفه‌ی میان ایران و چین که در سال ۱۳۸۷ میان دو دولت منعقد شده بود، فاش کرده که محمود احمدی‌نژاد، رییس دولت وقت ایران، برخی از مسوولان بانک مرکزی از جمله معاونت ارزی این بانک را به دلیل مخالفت با امضای این قرارداد از کار برکنار کرده بود.
مفاد این قرارداد که از آن به “ترکمانچای ارزی” یاد می‌شود، نخستین بار در اسفندماه سال ۱۳۹۰، توسط وبسایت “بازتاب امروز” فاش شده بود. این سایت در گزارشی که به فیلتر شدنش انجامید، فاش کرده بود که در سال ۱۳۸۷ با دستور مستقیم و اصرار محمود احمدی‌نژاد و با وجود مخالفت مسوولان وقت بانک مرکزی، قراردادی با دولت چین به امضا رسیده که طی آن، ۳۰ میلیارد دلار درآمد حاصل از فروش نفت ایران به چین، به عنوان پشتوانه خرید کالاها‌ی چینی در بانک‌های این کشور باقی می‌ماند.
این گزارش افزوده بود که بر اساس مفاد قرارداد مزبور، «نحوه مدیریت» ارز ایران در چین جزو اختیارات دولت این کشور تعریف شده حتی دولت چین به خاطر «ریسک نگه‌داری» این مبلغ، هر ساله پولی را تحت عنوان «بیمه» از ایران دریافت می‌کند.
حال سایت آینده‌آنلاین که توسط تیم رسانه‌ای سابق سایت “بازتاب امروز” اداره می‌شود، روز چهارشنبه (۱۵ آبان-۶نوامبر) گزارش داده که رضا راعی، معاون وقت ارزی بانک مرکزی که برای مذاکره به چین رفته بود، به دلیل مفاد «یک‌طرفه» به نفع دولت چین، از جمله «عدم پرداخت سود به سپرده کلان ایران» و هم‌چنین «عدم تعهد درباره مدیریت این پول هنگفت»، پیش از آنکه «با فشار احمدی‌نژاد مجبور به امضای قرار داد شود»، به تهران بازگشت و چندی بعد از کار برکنار شد.
بر اساس این گزارش، دولت چین اما حاضر به اجرای مفاد همین قرارداد یک‌طرفه هم نیست «چرا که مطابق با این قرارداد، طرف چینی تا سقف چهار برابر سپرده ایران موظف به تامین فاینانس بود، اما اکنون دولت چین می‌گوید ۳۰ میلیارد دلار ایران را و نه چهار برابر آن یعنی ۱۲۰ میلیارد دلار را به صورت فاینانس در اختیار ایران می‌گذارد».
در همین ارتباط، خبرگزاری “تسنیم”، نزدیک به سپاه پاسداران، روز ۱۱ آبان (۲ نوامبر) گزارش داد که در جریان سفر چهار روزه اخیر علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی به چین، وی از مقامات پکن خواسته که تکلیف دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در این کشور مشخص شود.
به گفته‌ی حسین سبحانی‌نیا، یکی از اعضای هیأت همراه لاریجانی در این سفر، بر اساس توافق‌های صورت‌گرفته قرار شده است که دولت چین به ‌ازای پول بلوکه‌شده نفتی ایران در این کشور، «حدود ۲۰ میلیارد دلار فاینانس (اعتبار خارجی)» در ایران سرمایه‌گذاری کند.
وی افزود که چینی‌ها این مبلغ را در قالب «طرح‌های عمرانی» و «به‌ صورت مشترک با ایران» در کشور اجرا خواهند کرد.
پیش‌تر امیر جعفرپور، معاون توسعه حمل‌ونقل ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت نیز مردادماه گذشته در گفتگو با “تسنیم”، دلیل واگذاری ساخت ۳۱۵ واگن مترو به شرکت‌های چینی را برگرداندن پول بلوکه‌شده‌ی ایران در چین عنوان کرده و گفته بود که سود این پول را هم چینی‌ها مصرف می‌کنند. به گفته‌ی وی، آن‌ها «پرداخت این پول را به خرید تجهیزات حتی به قیمت‌های بیش از قیمت‌های منطقه‌ای منوط کرده بودند».
در همین زمینه، حسین راغفر، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا، روز سه‌شنبه (۱۴ آبان) در گفتگو با وب‌سایت “تابناک” از وجود قراردادی دیگر میان دو کشور ایران و چین خبر داد که به گفته‌ی او «رابطه تجاری ما را با آن‌ها رقم می‌زند» و «خیلی تأسف‌بار است».
این استاد دانشگاه با این وجود خاطرنشان کرد که جزییات این قرارداد را «چون توسط محافل رسمی مطرح نشده» نمی‌تواند اعلام کند.