کارت زرد رهبر به روحانی و دولتش
جمشید برزگر

اظهارات آقای خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با اعضای دولت "تدبیر و امید"، آن هم در اولین سال تشکیل این دولت، نشان می دهد که حسن روحانی تا چه اندازه نه تنها در محقق کردن بخش عمده ای از وعده های انتخاباتی خود، بلکه حتی در پاسخگویی به اصولگرایان مخالفش با دشواری روبه رو است.
آقای خامنه ای، حدود یک هفته پس از برکناری رضا فرجی دانا از سمت وزارت علوم، به اعضای دولت هشدار داده است که "مسئله فتنه و فتنه ‌گران، از مسائل مهم و از خطوط قرمز است که آقایان وزرا باید همان‌ گونه که در جلسه‌ رأی اعتماد خود بر فاصله‌ گذاری با آن تأکید کردند، همچنان بر آن پایبند باشند."
معنای این سخنان روشن است: شرط ورود به کابینه، "فاصله گذاری" با جنبش سبز و رهبران آن بوده و هر گاه اعضای دولت این شرط را زیرپا بگذارند، صندلی خود را از دست خواهند داد.
چهار دلیل ذکر شده در طرح استیضاح آقای فرجی دانا، به طور مستقیم به مسئله حوادث پس از انتخابات ۸۸ و راه یافتن مجدد کسانی که در آن زمان از اعتراضات انتخاباتی حمایت کرده بودند اختصاص داشت و بر پایه این نگرانی استوار بود که با راه یابی مجدد تعدادی از دانشجویان ستاره دار و محروم شده و برخی مدیرانی که نه حتی به جنبش سبز بلکه به جریان اصلاح طلب نزدیک هستند، زمینه های ناآرامی های تازه در دانشگاه و جامعه مجددا مهیا خواهد شد.
آقای خامنه ای، در جریان استیضاح آقای فرجی دانا موضعی علنی نگرفته بود و حتی اگر فرض شود که که خواست او به صورت غیر علنی به نمایندگان مجلس ابلاغ نشده، جریان حامی استیضاح رضا فرجی دانا، ارزیابی درستی از مواضع رهبر جمهوری اسلامی داشته است.
همین نکته، در آینده کار را بر اصولگرایان مخالف دولت آسان و بر دولت و هوادارانش دشوار خواهد کرد زیرا ابراز خرسندی تلویحی آقای خامنه ای و هشدار او به دیگر وزیرانی که سال گذشته با محکوم کردن "فتنه" و تاکید بر فاصله خود با آن توانسته بودند رای اعتماد بگیرند، جایی برای تفسیر و تعبیر باقی نمی گذارد.
حسن روحانی در زمان معرفی کابینه خود، عمده توجه خود را بر وزارت امور خارجه و وزارتخانه های اقتصادی متمرکز کرد و در سایر وزارتخانه ها، سهمی قابل توجه به جریانی داد که مجموع آرای نامزدهای مختلفش از رای خود او کمتر بود.
با این همه، به نظر می رسد که آقای خامنه ای با حساسیت حضور چهره هایی را در دولت زیر نظر دارد که بیشتر از آنکه به جریان غالب اصلاح طلبان در دولت محمد خاتمی نزدیک باشند به اکبر هاشمی رفسنجانی نزدیک هستند.
آقای خامنه ای در حال حاضر وجود این جریان در دولت یا دلبستگی برخی از اعضای دولت به "برخی جناح"ها را منع نمی کند، اما از یادآوری آن به دولت نیز ابایی ندارد. او گفته است: "علائق اعضای دولت به برخی جناح‌ های سیاسی اشکالی ندارد، اما دولت و اعضای آن نباید اسیر جناح‌ بندی‌ ها شوند. در موضوع جناح‌ بندی‌ های سیاسی همواره تأکید بر رفاقت و اُنس با یکدیگر است، اما در برخی موارد هم مسئله متفاوت است و باید حتماً خطوط قرمز و خطوط فاصل رعایت شوند."
اما آقای خامنه ای با نام بردن از تنها یک مساله یعنی "فتنه و فتنه گران" روشن می کند که منظور او از "برخی جناح های سیاسی" عمدتا کدام طیف از اعضای دولت را نشان کرده است.
توصیه به روحانی: منطقی و خونسرد پاسخ بده
با این همه، هشدارها و انتقادهای آقای خامنه ای از اعضای دولت و آن هم در هفته دولت، تنها محدود به مساله رعایت فاصله با "فتنه و فتنه گران" نمی شود و تا آنجا پیش می رود که شیوه تعامل دولت با اصولگرایان مخالف و دولت محمود احمدی نژاد را نیز در بر می گیرد.
مجادلات جناحی در هفته ها و ماه های اخیر تا آنجا بالا گرفت که حسن روحانی روز ۲۰ مرداد در پاسخ به منتقدان و مخالفان مذاکرات هسته ای گفت: "یک عده به ظاهر شعار می‌دهند ولی بزدل سیاسی هستند و تا حرف مذاکره پیش می‌آید می‌گویند ما می‌لرزیم. به جهنم؛ بروید یک جای گرم برای خود پیدا کنید. خداوند شما را ترسو و لرزان آفریده است."
این اظهارات با واکنش تند اصولگرایان مخالف حسن روحانی مواجه شد، اما آقای روحانی بر درستی شیوه خود پای فشرد.
اکنون آقای خامنه ای، با آنکه می داند "آقای رئیس ‌جمهور از برخی انتقادها ناراحتند"، اما در مقابل این وضعیت، به طور تلویحی پاسخ آقای روحانی به منتقدانش را غیر منطقی می خواند و می گوید: "پاسخ به انتقادها باید منطقی و با خونسردی داده شود."
آقای خامنه ای در ارزیابی انتقادهایی که از حسن روحانی و دولت او می شود، "برخی" از این انتقادها را تند و "گاهی غیرمنصفانه" می داند و خطاب به منتقدان تنها به گفتن این جمله اکتفا می کند که "انتقاد باید باشد، اما انتقاد باید با لحن خوب و منصفانه باشد و هدف از آن نیز بی ‌آبرویی و سبک کردن طرف مقابل نباشد که این روش قطعاً غلط است."
انتقاد تخریبی دولت یازدهم از دولت های نهم و دهم
مقایسه این اظهارات با شیوه دفاع آقای خامنه ای از محمود احمدی نژاد در دوران هشت ساله ریاست جمهوری او، نشان می دهد که دولت تدبیر و امید تا چه اندازه و چه زود چنین حمایتی را از دست داده است.
شدت حمایت آقای خامنه ای از دولت محمود احمدی نژاد، چنان بود که سرشناس ترین چهره های جناح اصولگرا، آن گونه که خود بارها گفته اند، امکان و مجال ابراز انتقادهای خود را نمی یافتند.
حتی اکنون نیز به نظر می رسد که آقای خامنه ای با بیان انتقادها به دولت محمود احمدی نژاد و عملکرد این دولت، چندان موافق نیست و به همین دلیل، رویکرد دولت کنونی را مورد انتقاد قرار می دهد.
آقای خامنه ای انتقادهای مطرح شده از سوی حسن روحانی و اعضای دولتش از دولت های نهم و دهم را "مبالغه آمیز و غیرمنصفانه، اغراق آمیز و تخریبی" می داند و از آنها می خواهد که از این پس سکوت پیشه کنند: "اگر برخی سیاست ها یا عملکردهای دوره‌ گذشته را قبول نداریم، بهترین شیوه، اصلاح آن در عمل است و این روش، بهتر از اظهار نظر است."
رهبر جمهوری اسلامی در عین حال، بر حفظ انسجام درونی و شنیده شدن یک صدا از دولت تاکید می کند و می گوید: "باید مراقبت شود تا در سخنان مسئولان دولتی تعارض وجود نداشته باشد و فلسفه تعیین سخنگو هم این است که از دولت صدای واحد در مسائل مختلف شنیده شود."
به نظر می رسد اکنون دیگر نه تنها برای مخالفان دولت که پشتوانه انتقادهای خود را مواضع آقای خامنه ای می دانند و یا حتی اعضای دولت تدبیر و امید، بلکه برای طیف های مختلف طرفدار دولت نیز چندان دشوار نباشد که دریابند صدای واحد و مطلوبی که باید از دولت شنیده شود، چه صدایی است.
هم مضمون کلی و هم زمان مطرح شدن این سخنان، به نوعی نشانه کارت زردی است که رهبر جمهوری اسلامی به دولت حسن روحانی داده است، کارت زردی که هم به تنهایی از مجموع اخطارها و کارت های زرد مجلس و اصولگرایان منتقد آقای روحانی موثرتر است و هم می تواند از این پس به آنها بها و وزنه بیشتری بدهد.

* منبع: بی بی سی فارسی

** مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.