محمدجواد اكبرين
آيت الله سیستانی موافق ولايت فقيه با تجربه ى ايرانى اش نيست، اما بى اعتنا به نقش رهبرىِ دينى در صحنه ى سياست هم نيست.
آيت‌الله كار بى‌فايده نمى‌كند! اين را حامد خفاف مى گويد، نماينده و سخنگوى آيت الله سيد على سيستانى در بيروت؛ وقتى از او مى پرسم چرا درباره ى بسيارى از مواضع سياسى، آيت الله سيستانى سكوت كرده است؟ خفاف را از سال ٢٠٠٥ و از نخستين سال زندگى ام در بيروت مى شناسم، وقتى به توصيه ى اقاى سيد جواد شهرستانى، داماد و نماينده ى ايت الله با او آشنا شدم، پس از آن ساعتها با او در ساختمانى گفتگو كرده ام كه امروز مركز فرهنگى امام صادق نام دارد در حومه ى جنوبى بيروت او آن گونه كه خود مى گويد در سخت ترين روزها كنار ايت الله بود از جمله در نبرد بزرگ سال ٢٠٠٤، وقتى درگيرى ميان جيش المهدى (به رهبرى مقتدا صدر) و نيروهاى مشترك عراقى، آمريكايى به جايى رسيد كه جيش المهدى در حرم امام على سنگر گرفت و نيروهاى نظامى مجبور بودند براى پايان دادن به تحركات ميليشياى شيعه به حرم حمله كنند، وضعيتى كه مى توانست عراق را منفجر كند. حامد خفاف آن روزها به نجف رفت و از يكسو با نماينده ى نيروهاى مشترك و از سوى ديگر با نماينده ى مقتدا صدر صحبت كرد تا جلوى فاجعه را بگيرد او مى گويد پيش از آن روزها ايت الله در لندن بود براى معالجه ى بيمارى چشم از عراق هر چه فشار مى آوردند كه سيستانى بيانيه اى صادر كند يا حكمى بدهد او نمى پذيرفت. سكوت او بسيارى را خشمگين كرده بود، چه كسانى كه مايل بودند او ميليشياى شيعه را محكوم كند و سر جاى خود بنشاند و نظم را به كشور برگرداند، چه كسانى كه مايل بودند او در كنار ميليشيا بايستد و عليه نيروهاى مشترك عراقى، امريكايى موضع بگيرد آيت الله بر تخت بيمارستان همه ى اين اظهار نظرها را مى شنيد و باز هم سكوت مى كرد ناگهان بعد از پايان عمل و عليرغم مخالفت پزشكان برخاست و از راه كويت به عراق بازگشت و از مسير بصره خود را به نجف رساند، اما سوار هلى كوبترهاى حفاظت شده ى امريكايى نشد و مسئوليت هر آسيب و خطرى را خود بر عهده گرفت؛ در مسير رفتن به لندن هم همين اتفاق افتاد، آن روزها نجف فرودكاه نداشت، نيروهاى امنيتى نگران بودند كه وقتى قرارست بلندپايه ترين مقام شيعى جهان از نجف تا فرودگاه بغداد بيايد و در حوالى فرودگاه، نبرد سختى در جريان است كه در يكسوى آن نبرد، القاعده به رهبرى ابومصعب زرقاوى قرار دارد احتمال حمله به ايت الله دور از انتظار نيست اگر خبر و ساعت سفرش عليرغم پنهانى بودنِ آن درز كرده باشد؛ اما او باز هم نپذيرفت با اسكورت امريكايى اين مسير را طى كند ايت الله بدون گفتن كلمه اى يا صدور پيامى به نجف رفت و پياده به همراه هزاران تن از پيروانش در ميانه ى نيروهاى جيش المهدى و نيروى مشترك، ايستاد تا آنها اسلحه را زمين بگذارند، در عين حال بازداشت نشوند و بدون خونريزى حرم را ترك كنند تا نه حُرمت حرم بشكند، نه كسى كشته شود و نه نيروى مشترك عرأقى، امريكايى از مسئوليتِ تأمين امنيت و مهار ميليشيا ناكام بماند. اين كارى بود كه ايت الله آن را مفيد مى دانست و ترجيح مى داد به جاى كلمه، حركت كند، او فقيهِ سكوت است نه فقيهِ كلمه! اين جانِ كلام حامد خفاف است! آيت‌الله؛ مخالف ولايت فقيه يا موافق آن؟ در دو دهه ى گذشته روحانى شيعه اى كه ديدگاههاى على خامنه اى را در عراق نمايندگى مى كرد كسى بود به نام محمد مهدى آصفى، اما ايت الله هرگز او را به اين عنوان به حضور نپذيرفت، همان طور كه قبل از ظهور داعش، وقتى معلوم شد نورى مالكى سياست هاى فرقه گرايانه را عليه اهل سنت و به سود جمهورى اسلامى در پيش گرفته حاضر به ديدار نورى مالكى نشد. اگر مقتدا صدر بازوى نظامى جمهورى اسلامى بود تا امريكايى ها در عراق احساس پيروزى نكنند مهدى آصفى بازوى فقهى و ايدئولوژيك ايران بود، آنها تلاش كردند تا از "فقيهِ سكوت" كلامى در تاييد ولايت فقيه بشنوند، سوالات زيادى در اين باره به دفتر ايت الله سيستانى رسيد، او سرانجام پاسخ داد كه فقيه، براى اداره ى كشور به چيزى غير از فقه نياز دارد، اين يعنى آن چيزى كه به حكومت، اختيارات و مشروعيت مى دهد فقه نيست. حامد خفاف در دو كتابى كه در سالهاى ٢٠٠٥ و ٢٠١٢ درباره ى نظريات ايت الله سيستانى منتشر كرده آورده است كه به نظر ايت الله، حكومت، موظف است فارغ از عقيده و مذهب، رضايت و خواستِ مردم عراق را تامين كند و هيچ كشور يا جريان خارجى، حق دخالت در تدوين قانون اساسى و قوانين جزئى را ندارد، از اين نظر، ايران و امريكا براى ايت الله سيستانى يكى است، كسى كه حاضر نيست اسكورت امريكايى را حتى وقتى جانش در خطر است بپذيرد حاضر نيست دخالت ايرانى را هم در سياست هاى عراق بپذيرد. به عبارت ديگر، ايت الله بر خلاف نظر كسانى كه مى گويند او در سياست دخالت نمى كند دكترين سياسى دارد اما بسيار كم حرف مى زند و بسيار عمل مى كند، در نتيجه اگر كسى قرار است دكترين سياسى ايت الله را بفهمد بايد به تجربه ى رفتارى او مراجعه كند، براى همين هم بر خلاف ايت الله خمينى كه مجموعه ى گفتارها و بيانيه هايش در دو دهه رهبرى دينى و سياسى به ٢٢ جلد مى رسد مجموعه ى نظرات ايت الله در يك دهه رهبرى دينى و عمل سياسى از ٢ جلد تجاوز نمى كند. دكترين سياسىِ آيت‌الله ايت الله موافق ولايت فقيه با تجربه ى ايرانى اش نيست، اما بى اعتنا به نقش رهبرىِ دينى در صحنه ى سياست هم نيست، پس نام دكترين سياسى او را چه مى توان گذاشت؟ حامد خفاف در كتاب خود مى نويسد كه ايت الله مبداء تنوع فكرى و عقيدتى (پلوراليزم) را براى اداره ى كشور به رسميت مى شناسد، اين در حالى است كه بى ترديد فقيهى سنتى مانند او شيعه را حق مى داند و در درون خود قائل به پلوراليزم نمى تواند باشد، پس سوال را بايد دقيق تر مطرح كرد: به عبارت ديگر اگر او حكومت فقيه را قبول ندارد و در عين حال نمى تواند نسبت به آنچه حق مى داند بى تفاوت باشد چگونه به صحنه ى سياسى عراق و آينده ى كشورى كه اكثريت ان را شيعيان تشكيل مى دهند نگاه مى كند؟ من نام دكترين سياسى ايت الله را "حِكمت فقيه" مى نامم كه نه حكومتِ فقيه است و نه بى تفاوتىِ او. حكمت به معناى دورانديشى و توجه به مصلحت و ظرفيت جامعه است، حامد خفاف درست مى گويد، ايت الله مبداء پلوراليزم را قبول دارد چون خوب مى داند كه مراعات آن در نهايت به سود دين و عقيده اى تمام مى شود كه او به ان اعتقاد دارد. او خوب مى داند كه فرقه گرايى، حتى ظرفيت جامعه ى شيعه را هم نابود مى كند چنانكه رفتار نورى مالكى در دوران نخست وزيرى اش كه با نارضايتى ايت الله همراه بود همين نتيجه را داشت. روزهاى سخت عراق مى گذرد اما تجربه ى سياسى ايت الله مى ماند تجربه اى كه نه نشان از روش اخوان المسلمين مصر را دارد و نه نشان از حكومت روحانيت در جمهورى اسلامى. حاكمان هميشه به سخن گفتن بيشتر از سكوت فكر مى كنند اما تاريخ فقيهى را به ياد خواهد داشت كه ارزش سكوت را بيشتر از كلمه و بيانيه دريافته بود.
* منبع: جرس
** مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.
تاريخ انتشار :
12/17/2014
