جمعیت روحانیون سنتی ایران معاصر منادی دینداری در پرتو آزادی-جمعیت رسام
Skip Navigation Links
جستجو
یارانه ها ووعدۀ آب وبرق مجانی

تاريخ انتشار : 5/30/2015



محمد مسكوب

ويژۀ رسام؛

پس از چند روز گمانه زنی ها و شایعات مختلف بر سر قیمت بنزین و نحوه اختصاص یارانه به این حامل انرژی، نرخ یکسان و آزاد 1000 تومان برای هر لیتر از سوی دولت اعلام گردید. هرچند که دولت هنوز هم باید برای آن یارانه اختصاص دهد. با این حال ایران همچنان یکی از ارزانترین بنزین های دنیا را به شهروندانش ارائه می دهد و از این جهت بعد از ونزوئلا، عربستان و کویت مقام چهارم را دارد. سیاستی که دهه هاست اقتصاد ایران را درگیر خود کرده است. 

یارانه که در آن واژه یار و یاری نهفته است یک گونه یاری در اقتصاد است. مسلماً یاری به کسانی باید برسد که بدان نیاز داشته باشند و نه به همه افراد به صورت مساوی از فقیر تا غنی. کسی که کار می کند و درآمد کافی دارد ممکن است با کمک غیر ضروری به تنبلی و بیکاری دعوت شود و موجب رکود اقتصاد گردد ولی با توزیع مناسب یارانه به اجرای عدالت در جامعه و جلوگیری از فقر کمک شایانی می گردد. سابقه پرداخت یارانه در ایران از دوره صفویه (سال‌های1101 -880ه.ش) با تخفیف های مالیاتی شروع شد و در دوره سلسله قاجار یارانه های تولیدی به شکل اعطای بذر و مساعده به کشاورزان اختصاص داشت. در سال 1311 تا سال 1321 دولت پهلوی با تصویب قانونی، تاسیس سیلو در تهران به منظور ذخیره گندم و خرید غله از کشاورزان برای مقابله با کمبودهای احتمالی را شروع کرد. در سال 1315 تولید گندم به دلیل آب و هوای مساعد زیاد شد و قیمت گندم به دلیل تولید زیاد کم شد، دولت با قیمت بالا گندم را از کشاورزان خرید و نان ارزان را در اختیار گروه های کم درآمد شهری گذاشت. یارانه به مفهوم کنونی در دهه 1340 به گوشت و آرد (نان) پرداخت می شد و تا سال 1351 این مقدار خیلی کم بود اما با شوک های نفتی اوایل دهه ی 1350 و افزایش قیمت نفت این یارانه ها خیلی زیاد شد. با وقوع انقلاب و شروع جنگ تحمیلی، نظام قیمت گذاری کالاها به مرحله ی اجرا گذاشته شد و طرح سهمیه بندی کالاهای اساسی و پرداخت یارانه ها با هدف مهار شتاب تورم و تثبیت قیمت ها شروع شد. در برنامه اول توسعه (1368-1372) برای حمایت از اقشار آسیب پذیر ادامه یافت اما گرایش به سیاست های تعدیل اقتصادی در اوایل دهه 70 منجر به مطرح شدن مباحت مربوط به حذف یارانه ها شد. در اواخر برنامه اول توسعه مقدار یارانه ها به اوج خود رسید ولی در برنامه دوم (1374-1378) سهم یارانه ها از بودجه عمومی کشور روند کاهنده ای به خود گرفت. در برنامه سوم توسعه (1379-1383) شروع بحث هدفمند کردن یارانه ها شکل گرفت که به دلیل مشکلاتی مثل عدم شناسایی اقشار آسیب پذیر و عدم وجود آمار درآمدی دهک های مختلف اجرا نشد. در برنامه چهارم توسعه (1384-1388) هم به دلایلی مشابه اجرا نشد و نهایتاً در 27 آذر 1389 توسط محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت آغاز اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها رسماً اعلام گردید. 
در میان یارانه های پرداختی توسط دولتها، یارانه انرژی یکی از مواردی است که کنترل توزیع عادلانه ی آن بسیار مشکل و تقریباً غیرممکن است. نشریه اقتصادی اکونومیست در شماره چندی قبل خود ضمن انتقاد از یارانه‌هایی که در سطح جهان به انرژی اختصاص می‌یابد برخی معایب این نوع از یارانه‌ها را بر شمرده و آن را اشتباهی پرهزینه دانسته است. اکونومیست در این تحلیل خود آورده است: اشتباهات بزرگ در سیاستگذاری‌های اقتصادی فراوانند. اما یافتن اشتباهی بدتر از یارانه انرژی در جهان دشوار است. یک تحقیق جدید نشان داده است که اگرچه این نوع یارانه‌ موجب کمک به اقشار متوسط می‌شود، رشد اقتصادی را سرکوب می‌کند و به ثروتمندانی که مصرف انرژی‌شان بسیار بیشتر از فقرا است کمک می‌کند. 
در گزارشی که صندوق بین‌المللی پول نیز منتشر کرده است، هزینه دیگری نیز به مضرات یارانه انرژی افزوده اند: آسیب به محیط زیست. کارشناسان این صندوق با افزودن این عیب به دیگر معایب یارانه بخش انرژی، به این نکته اشاره کرده‌اند که مجموع هزینه‌هایی که اکنون یارانه بخش انرژی به اقتصاد جهان تحمیل می‌کند، سالانه بالغ بر ۳/ ۵ تریلیون دلار یا ۶ درصد تولید ناخالص داخلی جهان است. این مبلغ بیش از هزینه‌ای است که کشورهای جهان صرف بخش بهداشت و سلامت می‌کنند. کشورهای فقیرتر یارانه بیشتری را به انرژی اختصاص می‌دهند. حتی برخی از آنها سالانه تا ۱۸ درصد تولید ناخالص داخلی خود را صرف یارانه انرژی می‌کنند. بزرگ‌ترین سهم به زغال‌سنگ اختصاص می‌یابد که آلاینده‌ترین سوخت است. در عوض یارانه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای ثروتمند بالغ بر رقمی تنها در حد ۱۲۰ میلیارد دلار است و اگر مالیات درستی به سوخت‌های فسیلی اختصاص داده شود، این یارانه‌ها از بین خواهند رفت. 
تعریف یارانه، بسیار ظریف است. آن مقدار از پول مالیات‌دهندگان که به‌طور مستقیم برای پایین نگه داشتن یک قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما تعریف کلی‌تر مربوط به هزینه‌های تحمیلی به دیگران، همچون آلودگی هوا و معافیت مالیاتی است. صندوق بین‌المللی پول برای رسیدن به رقم ۳/ ۵ تریلیون دلاری خود از این تعریف کلی‌تر استفاده کرده است. اما اگر بر اساس تعریف نخست محاسبه کنیم، این رقم تنها ۳۳۳ میلیارد دلار خواهد بود. اما این رقم به این دلیل نسبت به سال گذشته کمتر است که قیمت‌های نفت کاهش یافته است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد نشان داد آسیب کلی یارانه‌های بخش انرژی، شامل هزینه‌های زیست محیطی، ۲ تریلیون دلار بوده است. اما برآوردی که در هفته گذشته منتشر شد، سایر هزینه‌های درمانی و زیست محیطی را که یارانه بخش انرژی بر جای می‌گذارد نیز مورد محاسبه قرار داده است. این هزینه‌ها شامل افزایش تنگی نفس و مرگ و میر نوزادان نارس به دلیل کیفیت پایین هوا، تاثیر درازمدت گرمایش کره زمین و اثرات وضعیت جوی نامساعد همچون توفان و سیل است. به‌عنوان مثال برآورد شده است که خسارات درازمدت ناشی از تولید یک تن دی‌اکسید کربن ۴۲ دلار است. بسیاری از طرفداران محیط ‌زیست بر این باورند که این رقم اعلام شده توسط دولت آمریکا بیش از حد کم است.
اما برخی از اقتصاددانان این موضوع را مطرح می‌کنند که دخالت دادن هزینه‌های تغییرات جوی، درشت‌نمایی مساله است. ایجاد تغییرات فوری در موضوع یارانه بخش انرژی چندان محتمل نیست چون به‌عنوان مثال اگر مصرف‌کنندگان زغال‌سنگ بخواهند همه هزینه‌های استفاده از آن را بپردازند، باید قیمت این سوخت دوبرابر شود. بحث تغییر یارانه‌ها دشوار است اما سقوط قیمت نفت این شانس را فراهم کرده است که یارانه‌ها کاهش یابند. به‌عنوان مثال هندوستان به تازگی از کمک به کاهش قیمت گازوئیل خودداری کرده است. مصر، اندونزی و تایلند هم نظام یارانه‌های خود را اصلاح کرده‌اند. صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده است که برای پایان دادن به یارانه انرژی و تخصیص مالیات مناسب به سوخت‌ها موجب خواهد شد که در سطح جهان تعداد مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا به نصف کاهش یابد، تولید گاز دی‌اکسید کربن تا یک پنجم کم شود و تا ۹/ ۲ تریلیون دلار صرفه‌جویی شود. علاوه بر این دولت‌ها امکان زیادی برای کاهش مالیات‌ها یا افزایش هزینه در بخش‌های مفیدتر خواهند داشت.

* مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.

برچسبها:



درج نظرات
نام : 
آدرس ایمیل : 
متن پیام : 
 
رسام اخبار
رسام نظر سنجی
رسام مناسبتها
رسام فید RSS
رسام دعوت به همکاری
رسام رسام در شبکه های اجتماعی


راه اندازی سایت: فوریه 2011

کلیه حقوق این سایت متعلق به رسام می باشد.