مصطفی رهبر

ویژه رسام
یکی از مفاهیم جوهری در منظومه فقهی مرجع فقید آیت الله العظمی سید محمد شیرازی مقوله "حقوق" است. در کنار تکالیف تعریف شده برای فرد مسلمان ودر عین توجه به تکالیفی که شارع مقدس آنرا از فرد مسلمان مطالبه می نماید، فرد مسلمان صرفاً وبواسطه جاری ساختن کلمه اسلام، شهادتین، واجد حقوقی می شود که استیفای آنها مستقیماً توسط شارع مقدس تضمین شده است.
فرد مسلمان در تمامی احوال ودر تمامی اوصاف واجد حقوقی است که استیفای آنها در شمار تکالیف شرعی حکومت اسلامی قرار می گیرد. علاوه بر این، یکی از این حقوق طبیعی که هر فردی در جامعه اسلامی، فارغ از اسلام ویا عدمش، واجد آن می شود، حق آزادی است. جدا از اختلافات لفظی ومفهومی که پیرامون تعریف آزادی وحدود وثغور آن وجود دارد، اما قدر مسلم آن است که انسان ذاتاً وبالاصاله آزاد آفریده می شود واین آزادی را تحت هیچ عنوان نمی توان از او سلب کرد. بر اساس چنین تقریری از آزادی هم هست که مرجعی چون آیت الله العظمی سید محمد شیرازی وبا استناد به سیره شریفه نبوی وعلوی، رأی به عدم جواز زندانی ساختن وزندانی کردن افراد به عنوان حکم اولی می دهد.( نگاه اسلام به زندانی- ص 10)
اما مسأله حقوق در اندیشه این مرجع فقید از چنان جایگاه ویژه وممتازی برخوردار است که وی حتی زندانی به بند گرفتار آمده را واجد حقوقی می داند که حکومت اسلامی ملزم به رعایت آنست. وی در کتاب نگاه اسلام به زندانی فهرستی با بیش از پنجاه بند را درباره حقوق زندانی بر می شمارد واز آنها به عنوان حقوق شرعی زندانیان یاد می کند. (نگاه اسلام به زندانی- ص 4 تا 21)
از جمله مهترین حقوقی که ایشان زندانیان را، فارغ از مرام وعقیده ومسلکشان، واجد آنها می داند، عبارتند از:
"چهارم؛ از جمله حقوق زندانیان حق سخنرانی، آموزش ونویسندگی در تمامی اشکال وانواع آن است. سخنرانی ودرس گفتارهای آموزشی وکلیه فعالیتهای فرهنگی در قالب فعالیتهای رادیویی وتلویزیونی از دیگر حقوقی است که مسئولان موظف ومکلف به استیفای آن هستند. (نگاه اسلام به زندانی- ص 6)
در منظومه فکری آیت الله العظمی سید محمد شیرازی، اعمال هیچگونه محدودیتی بر زندانی برتافته نمی شود. همچنین نمی توان زندانیان را از مطالعه کتاب، روزنامه ومجله ونیز پیگیری رویدادهای سیاسی واجتماعی از راه وسایط ارتباط جمعی منع کرد." (نگاه اسلام به زندانی- ص 6)
ایشان درباب حقوق زندانی پار را از این نیز فراتر نهاده، ونه تنها زندانی را دارای حق انجام فعالیت فرهنگی می داند، بلکه او را دارای حق ارتباط با شاگردان ودانشجویانش می داند؛
"دوازدهم؛ زندانی در برگزاری کلاس وارتباط با دانشجویان ومریدا خود وبیان افکار واندیشه هایش آزاد است."(نگاه اسلام به زندانی- ص 9)
ضرورت فراهم آرودن زمینه های آرامش روحی وروانی برای زندانیان از دیگر از زمینه هایی است که در اندیشه آیت الله العظمی شیرازی نه تنها نقض وبرهم زدن آن شرعاً جایز نیست، بلکه بنا به حکم اولیه ومستقل اخلاقی، مسئولان امر موظف به فراهم آوردن زمینه های این آرامش روحی وروانی زندانیان وکاستن از تنش  وفشار بر زندانیان هستند.
ایشان در سیزدهمین بند از منشور پنجاه ماده ای خود در باب حقوق زندانی در اسلام می نویسد:
" لازم است فضایی در زندان فراهم آید که اسباب آرامش روانی زندانی را فراهم آورده ومایه های فشار واسترس را از او مرتفع سازد. اگر زندانی (در اثر عدم ارتباط با محیط خارجی وبه سبب فشارهای اسارات) از نظر روحی وروانی دچار افسردگی وبحران روحی شود، لازم است زمینه های معالجه بیماری، مراجعه به پزشک روان شناس برای وی فراهم آید..." ((نگاه اسلام به زندانی- ص 10)
کاربرد زور توسط زندان بانان مسأله دیگری است که همواره توسط حاکمان به عنوانی اهرمی برای فشار بیشتر بر زندانیان مورد بهر ه برداری قرار گرفته است وحاکمان به این واسطه اسباب ستمی مضاعف بر پیکر وجان زندانیان را سبب شده اند.
استفاده از زور را توسط مأموران زندان در اندیشه فقهی آیت الله العظمی سید محمد شیرازی مطلقاٌ نامشروع دانسته می شود وایشان آشکارا بیان می دارد:
" استفاده از زور توسط مأموران زندان مگر در حالت حمله زندانین به یکدیگر، آنهم در اندازه خاموش ساختن نزاع، مطلقاٌ جایز نیست." (نگاه اسلام به زندانی- ص 16)
نقض مکرر حقوق زندانیان وپنهان ماندن این مسأله از چشم افکار عمومی ورسانه های مسأله ای بوده است که همواره زندانیان را در معرض نقض مکرر حقوق شان ومحرومیت از حقوق اساسی واولیه شان قرار داده است. آیت الله العظمی شیرازی در این باره ضمن ارائه راهکاری عملی در پی استفیای کامل حق زندانیان برآمده وبیان می دارد:
"سی وهشتم؛ کمیته ای مستقل وبه رسمیت شناخته شده توسط حاکمیت باید پیگیری ودفاع مستمر از حقوق زندانیان را باید برعهده داشته باشد." ( نگاه اسلام به زندانی- ص 17)
اینها تنها نمونه های از حقوق زندانیان در منظومه اندیشه های مرجع فقید آیت الله العظمی سید محمد شیرازی هستند. توجه به این مفاهیم بویژه در زمان وزمانه کنونی وبویژه در کشور ما با انبوه زندانیان سیاسی، عقیدتی و که حقوق آنها تحت عنوان حاکمیت حکومتی مدعی اسلام مرتباً نقض می شود، اهمیتی دو چندان می یابد.

* مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.