مجید خیامی

ویژۀ رسام

اگر بخواهیم شیعه را تنها وتنها در دو واژه خلاصه کنیم، بی شک ، نام مقدس حضرت سید الشهداء ابا عبدالله الحسین صلوات الله وسلامه علیه یکی از نخستین واژگانی است که از ذهن بسیاری از پرسش شوندگان خواهد گذشت. امام حسین سلام الله علیه، محرم وعاشورا وتشیع در ارتباطی عمیق وپیوندی وثیق ودیرپا تداعی کنندۀ یکدیگرند. شیعه وهویت شیعی در محرم وعاشورا تعریف می شود وعاشورا ومحرم فصل بازنمایی این تابلوی رنگارنگ و دمیدن روحی تازه در کالبد وپیکر این هویت است.فاجعۀ شهادت سرور وسالار شهیدان صلوات الله وسلامه علیه هرچند تلخ تر وجانسوزتر از آن حادثه ای نیست، اما بیگمان آن ذبح عظیم در آن روزگار تباهی ضامن بقای اندیشۀ شیعی ودر حقیقت شالودۀ وجودی مذهب وبلکه اساساً قوام دهندۀ اصول آن بوده است. این نگاه هویت محور به عاشورا ومحرم، برداشت موجود از محرم را در کنار درکی منظومه وار از محرم می نشاند. هم نشینی این دو نگاه ضامن کاستن تنشهایی است که چندسالی است از سهو دوستان جاهل وعمد دشمنان عاقل دامنگیر شیعه شده ومحرم از فرصتی برای تقارب به جولانگاهی برای تجاسر شیعیان بریکدیگر بدل ساخته است. سطور آینده متضمن ارائۀ این تصویر روشن از امکان این هم نشینی وکاربست فهم "منظومه وار" از محرم است.
ماه محرم الحرام وپس از آن ماه صفر چه از لحاظ زمانی وچه از لحاظ مکان وقوع فرصتی استثنایی وبی نظیر را در اختیار شیعیان قرار می دهند تا بواسطۀ کاربست تمامی سرمایه های علمی، انسانی، اجتماعی، اقتصادی وحتی سیاسی وفرهنگی بتوانند کاهلی ها وناکامی های یکسالۀ خود را جبران ساخته وپای در رکاب سازندگی دوباره جامعۀ شیعی بگذارند. در این نگاه منظومه وار، همانگونه که شعائر حسینی وآیین های سوگواری سید الشهداء صلوات الله وسلامه علیه فرصت گران سنگ توبه وجبران گذشته ونو شدن روح فرد شیعه را فراهم می کند، به همان اندازه هم الهام بخش ِ اندیشه دربارۀ ناکامی هایی است که بواسطۀ کاهلی ها وسستی ها فردی واجتماعی طی یکسال جامعۀ شیعی با آن روبرو بوده است. بازخوانی کارنامۀ یکسالۀ عملکرد جامعۀ شیعی به عنوان یکی از کلان جوامع پراکنده در سراسر جهان ونگاهی به فراز وفرودها ودستاوردهای وناکامی ها وبیم ها وامیدها در عرصه های مختلف آنهم از تریبونها ومنابری که مخاطبان آن میلیونها جان پرشور ومشتاق خدمت به محضر سرور وسالار شهیدان صلوات الله وسلامه علیه است، یکی از مهمترین مواردی است که می تواند نقطۀ عزیمت نگاه منظومه وار به مسألۀ محرم وعاشورا باشد. در این نگاه منظومه وار محرم وعاشورا حلقۀ وصلی است میان جوامع شیعۀ پراکنده در سراسر جهان ومنبر حسینی حلقۀ اتصال وتربیونی است برای طرح دغدغه های مشترک جامعۀ جهانی شیعه وعزیمت گاه ِ پروژۀ "اصلاح".
بخشی دیگری از این منظومۀ تکاملی، پرداختن به فرد شیعه وپاسخگویی به دغدغه های روزمره ای است که مردمان در امر دین ودنیای شان درگرو آنهاست. در این میان وظیفۀ خطبا وسخنرانان به عنوان تریبون دارانی با مخاطبان میلیونی در سراسر جهان در نهادینه ساختن ورشد این نگاه از همه سنگین تر ومهم تر است. گام نهادن سخنرانان منبر حسینی در این مسیر شکاف میان مخاطب وایده وهویت را بیش از بیش پرخواهد ساخت ضمن آنکه امکان رسیدن به زبانی مشترک ومتناسب با دگرگونی های فزاینده وشتابناک اجتماعی را برای مخاطبان مهیا می کند. امروزه با سیری در شبکه های اجتماعی ومروری در آنچه کاربران شبکه های اجتماعی میان یکدیگر به اشتراک می گذارند، می توان به نبض جامعه وروندهای اجتماعی جاری دست یافت وبر اساس آن به طرح ونقد وارائۀ راهکار پرداخت.
گاه حتی صرف طرح این دغدغه ها مخاطبان گریزپا را نیز بر سرسفرۀ عاشورا می نشاند. مخاطبان منابر محرم وقتی منبر عاشورایی را پاسخگوی نیازهای دنیای شان می یابند وزبان خطیبان را دغدغه مند ِ آبادانی دنیا به عنوان پلی برای رسیدن به آخرت می یابند، رشتۀ تعلق وانس والفتی تازه با عاشورا ومحرم می یابند. یکی از غایتهای نگاه منظومه وار به محرم هم برساختن وایجاد همین تعلقات تازه ونوشونده است. مدرن کردن منبر ضرورتاً ملازم ارائۀ قرائتی تازه از فاجعۀ عاشورا ویا آنچنانکه ادعا می شود خرافه زدایی نیست. نو کردن منبر یعنی نو کردن تعلقات مخاطبان به تریبونهای عاشورا وافزودن رشته های پیوند تازه به پیوندهای مخاطبان به منبر حسینی وعاشورا.
نگاهی منظومه وار به محرم وتکامل متوازن پیکرۀ سترگ وریشه دار عزاداری برای سرور وسالار شهیدان نیازمند محدود نساختن محرم وظرفیت های آن به بُعد رسانه است. رسانه در حقیقت تجلی وآوردگاه ومحل ارائۀ عصاره ای است که منظومۀ معرفتی شیعه در طول یکسال تولید وساخته وپرداخته است. رسانه تنها ابزاری است برای طرح عاشورا وسنت اصلاح واصلاح گری، اما بن مایه های معرفتی آنچه در عاشورا باید مطرح شود را باید با رایزنی، هم اندیشی وبرآیند گیری از تمام تخصصهای شیعه در سراسر جهان پرداخت نمود. عرصه هایی همچون حقوق وفرهنگ وهنر همچنان از عرصه هایی است که مناسبت محرم می تواند زمینۀ ورود عاشقان فرهنگ عاشورا به این عرصه ها وبازتولید پیام عاشورا در قالبهایی تازه را فراهم آورد. مناسبت گردهمایی های دو ماه محرم وصفر می تواند فرصتی باشد برای میزبانی نخبگان حقوقی، فرهنگی، هنری واجتماعی تا ضمن ارتقای فکری مخاطبان دریچه ای به جهان ها وچشم اندازهای تازه را به روی مخاطبان بازکنند. از بهداشت تا فقرزدایی واز همزیستی اجتماعی گرفته تا رواداری همه وهمه از جمله عرصه هایی هستند که آشنا ساختن مخاطبان شیعه با آنها گشایندۀ افقهایی است که بی شک آثار وبرکات آن در دراز مدت جامعۀ شیعیان را منتقع خواهد ساخت.
در مجموع آنچه می توان گفت آنستکه از ماه محرم می توان برای به جریان انداختن خونی تازه در رگهای جامعۀ شیعه وگرد هم آوری ویکپارچه سازی تمامی امکانات وتوانایی های مادی ومعنوی  شیعیان بهره جست وبه جای کوبیدن بر طبلهای ناهمساز اتهام وتفرقه محرم را به تجلی گاه جلال وجمال تشیع بدل ساخت.

* مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.