رسام، واحد تحقیق وپژوهش

درگذشت واعظ طبسی بار دیگر مسأله فساد در نهادهای تحت امر رهبری وبه ویژه در تشکیلات آستان قدس رضوی را به کانون توجه کارشناسان ناظران بدل کرده است. صدای آمریکا در گزارشی تفصیلی به عباس واعظ طبسی وفساد مؤسسات زیر مجموعه وی پرداخته است.

غایب بزرگ
رسانه های ایران در جریان انتخابات مجلس خبرگان از وجود یک غایب بزرگ در این انتخابات نام برده اند. آیت الله عباس واعظ طبسی. تولیت آستان قدس رضوی. او که به مدت ۳۲ سال، یعنی از سال ۱۳۶۱ و از بدو تاسیس مجلس خبرگان رهبری تاکنون عضو این مجلس بوده این بار در انتخابات شرکت نکرده است. امری که هنوز توجیهی برای آن اعلام نشده است، حال آن که پس از درگذشت آیت الله مهدوی کنی بسیاری او را حتی در مقام ریاست آینده مجلس خبرگان رهبری ارزیابی می کردند. اما شهرت آیت الله واعظ طبسی تنها به جایگاه سیاسی اش منحصر نمی شود. نام او با ثروت و اشرافیت بی حساب آستان قدس رضوی گره خورده است.
عباس واعظ طبسی
روحانی هشتاد ساله که به دلیل نقش او در قدرت سیاسی،  از او به عنوان امپراتور آستان قدس رضوی نیز یاد می شود، در مشهد در خانواده ای روحانی متولد شد و در سال ۱۳۳۰ در ۱۶ سالگی از دبیرستان به حوزه علمیه مشهد رفت. خود او، این اقدام را براثر تاثیر سخنرانی نواب صفوی رهبر فداییان اسلام در حسینیه نواب مشهد دانسته است. سخنرانی ای که آیت الله خامنه ای نیز از تاثیر ونقش دگرگون کننده آن بر خودش سخن گفته است. نواب صفوی با این سخنرانی ها می کوشید طلبه ها را به دشمنی با نظام شاه برانگیزد.
عباس واعظ طبسی در سال ۱۳۳۹ با روح الله خمینی آشنا و همراه می شود و بعد از ۱۵ خرداد۱۳۴۲ به قم می رود.
عباس طبسی از درس خوانده های حوزه علمیه است . او در دوره شاه بارها توسط ساواک احضار شد اما هیچ گاه زندانی نشد.
انتقال تولیت آستان قدس رضوی به واعظ طبسی
درپی انقلاب ۱۳۵۷ جزو نزدیک ترین حامیان خمینی بود و روز ۲۵ بهمن ۱۳۵۷، یعنی یک دو روز پس از انقلاب، آیت الله خمینی سرپرستی آستان قدس را به او سپرد. پیش از او در دوران شاه، نیابت تولیت آستان قدس را عبدالعظیم ولیان، استاندار خراسان برعهده داشت.
در سال ۱۳۵۹ آقای خمینی این بار مقام تولیت آستان قدس را به او می سپارد و به این ترتیب آستان قدس با همه شرکت ها و موسسات تابع آن به ملک طلق او تبدیل می شود. ملکی که به فرمان کتبی خمینی در سال ۱۳۶۱ به نخست وزیر وقت، میرحسین موسوی، از هرگونه مالیات و حساب رسی معاف است و بعدها رهبر بعدی، علی خامنه ای، نیز این حکم را تایید و تنفیذ می کند.
 دارایی های آستان قدس
در گزارشی که در سال ۱۹۹۰ میلادی منتشر شده آستان قدس رضوی با تملک حدود ۳ هزار مایل زمین، ۹۰ درصد از اراضی کشاورزی استان خراسان و نیز زمین هایی در استان های تهران و یزد و کرمان و اصفهان و... را درتملک خود دارد. این بنیاد هم اکنون دارای ۱۵ هزار کارمند مستقیم و بی واسطه است و تعداد شرکت های وابسته به آن از ۵۰ عدد بیشتر است.
شرکت کشت و صنعت اسفراین، شرکت کشت و صنعت کاشمر، موسسه موقوفات یزد و کرمان، سازمان موقوفات و کشاورزی جنوب خراسان، سازمان موقوفات ملک، شرکت کشت و صنعت سرخس، موسسه موقوفات و کشاورزی سمنان، طرح کشاورزی راور، سازمان موقوفات و کشاورزی چناران، کارخانه قند آبکوه، کارخانه قند تربت حیدریه، شرکت سرم سازی ثامن، شرکت گرانیت قدس از جمله شرکت های تابع این نهادند.
در زمینه های درمانی و بهداشتی نیز این سازمان ها عبارتند از: پلی کلینیک دندان پزشکی، مرکز طب تصویری, بیمارستان چناران، توسعه واحدهای درمانی یزد و کرمان و سیرجان.
همچنین آستان قدس دارای چندین موسسه اعتباری مالی در ایران و برخی کشورهای دیگر مانند امارات است. و علاوه بر این ها بخشی از ذخایر طبیعی ملی را نیز دراختیار دارد. چنان که مالک تنها ۱۲ معدن زغال سنگ است که نحوه استفاده و فروش و احیانا صدور آن به خارج  آشکار نیست.
واحدهای فرهنگی آستان قدس از آغاز انقلاب تاکنون  ۴۰۰ درصد افزایش یافته است. چنان که به هنگام انقلاب بنیاد دارای ۵ کتابخانه بود اما اکنون تعداد این کتابخانه ها ۲۷ عدد است. که تنها به مشهد منحصر نمی شود. بلکه کتابخانه وزیری در یزد، کتابخانه ملک در تهران، و کتابخانه بروجردی در بروجرد را نیز شامل می شود.
امسال در ۳۱ تیر ۱۳۹۴ مجلس در بررسی از نهادهایی که مشمول مالیات می شوند، رسما اعلام کرد که: «بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی که دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری» هستند از پرداخت مالیات مستقیم معافند.
ثروتمند ترین این نهاد ها آستان قدس رضوی است. به موجب حکمی که خمینی صادر کرده بود: "هیچ یک از نهادهای جمهوری اسلامی مانند جهاد سازندگی و وزارت ارشاد ملی و اشخاص عادی حق دخالت در موقوفات و سایر متعلقات آستان قدس را ندارد."
نقش آستان قدس در فقیرسازی مردم مشهد
​​یکی از درآمدهای موقوفات استان قدس اجاره، فروش یا واگذار کردن آنهاست. در این حالت از آنجا که شخص طرف معامله باید علاوه بر شهرداری به آستان قدس هم اجاره پرداخت کند، کاسب های خرده پا و  طبقه متوسط مشهد از عهده مخارج شغلی خود بر نمی آیند و درنتیجه کار و کاسبی را رها می کنند. امری که نه تنها به بیکاری، از میان رفتن طبقه متوسط و افزایش جمعیت زیر خط فقر دامن زده، بلکه سبب بروز نابسامانی های ناشی از فقر نیز شده است. نابسامانی هایی مانند اعتیاد، قاچاق، دزدی وفحشانیز دراین شهر مذهبی گسترشی بیش از دیگر شهرهای ایران دارد.
با از میان رفتن اقتصادهای خرد و کسب و کار های کوچک مردم، میدان برای انحصارها و اقتصاد های بزرگ، که در آستان قدس متجسم است، خالی می ماند. به عبارت دیگر می توان گفت که تنها آستان قدس است که از این وضعیت سود می برد. آیا در این امر قصد و نیتی در کار است؟
آقای جوادی حصار، روزنامه نگار ساکن مشهد می گوید نمی توان پاسخ قاطعی به این سوال داد امااز احداث یک مرکز عظیم و غول آسای بازرگانی –توریستی در مشهد خبر می دهد که توسط آستان قدس در کار انجام است. به گفته او این اقدام البته قابل توجیه است اما درحالیکه مالک این مجموعه از مدعیان اقتصاد اسلامی و عدالت اجتماعی است نباید بر مالکان کوچک اجحاف روا دارد.
باید دانست که به گفته استانداری خراسان، ۳۳ درصد مردم خراسان به صورت حاشیه نشینی زندگی می کنند. این مردم از دسترسی به بهداشت، آموزش، مسکن و زندگی امن برای خود و فرزندانشان محرومند. به گفته این گزارش از جمعیت شهر ۳ میلیون نفری مشهد ۱/۱ میلیون نفر حاشیه نشین اند. یعنی بیش از یک سوم جمعیت شهر. و این در حالی ست که ثروتی هنگفت در این شهر در دست تنها یک موسسه است. که اگر بخشی از آن خرج مردم شهر میشد به گفته کارشناسان، مشهد جزو آباد ترین شهرهای جهان می شد.
آستان قدس، یک دولت کامل
​​آقای جوادی حصار، روزنامه نگار ساکن مشهد می گوید آستان قدس تنها یک بنیاد موقوفه مذهبی نیست. این بنیاد در همه موسسات و تشکیلات مالی کشور ورود کرده است. از گاوداری تا انتشاراتی و درمان و بهداشت و سازمان های اقتصادی خاص. به گفته او آستان قدس با داشتن قدرت و امکانات بی تنازع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، یک دولت کامل است که اگر تحت مدیریت درستی قرار داشت می توانست نقطه مثبت و منشا توسعه و رضایت عمومی مشهدی ها شود.
پول و قدرت و فساد در خانواده واعظ طبسی
در پایگاه اینترنتی آستان قدس درباره ساده زیستی آقای واعظ طبسی آمده است که او در خانه ۲۵۰ متری که با وام ۱۵ هزار تومانی از بانک رهنی و با معماری حاج آقا عزیزیان، (پدر زن او) ساخته شد زندگی می کند.
​​این سخن درست است. اما کامل نیست. درواقع این خانه ۲۵۰ متری پیش از انقلاب اکنون با خرید زمین ها و ساختمان های اطرافش به ۸ هزار متر توسعه و گسترش یافته است.
خانواده واعظ طبسی:
1- مهدی عزیزیان: برادر زن آیت الله است که از معاونت اداری آستان قدس و شرکت های تابع آن در زمانی که ۲۸ ساله بوده، اکنون به ریاست هیات مدیره کل اقتصادی آستان قدس رسیده است.
۲-سحر ریحانی و مصطفی واعظ طبسی
مصطفی یکی از پسران آیت الله است که ماجرای اهدای یک ونیم میلیارد تومان پول از منبع حرم امام رضا عليه السلام به سحر ریحانی برای ساختن فیلم مستندی از حرم امام رضا عليه السلام به نام "زلال بی انتها" در دوران خود رسوایی پر سروصدایی به بار آورد و حتی صدای اعتراض فیلم سازان مکتبی را هم درآورد. اما به نظر می رسد که به موقع بر این رسوایی سرپوش نهاده شد و به فراموشی پیوست.
۳- المکاسب
رسوایی مالی دیگر، به ناصر واعظ طبسی، آقازاده دیگر مربوط می شود که با واگذاری بنیاد مالی المکاسب به موسسه همیاری کوثر از موسسات تابع استان قدس، این شعبه بانک ملی را خرید و بابت آن ۱۰۰ میلیارد تومان به بانک ملی کشور بدهکار است.
کار این پرونده به دادگاه کشید اما ابتدا با عوض شدن قاضی و بعد هم با مریض شدن های پی درپی قاضی بعدی و عدم حضور او در دادگاه کار به درازا کشید و سرانجام ناصر واعظ طبسی از همه اتهام ها تبرئه شد.
در  ماه ژوییه سال ۲۰۰۱ ناصر طبسی از مدیریت منطقه آزاد تجاری برکنارو دو ماه بعد بازداشت شد. اتهام  ناصر واعظ طبسی کلاه برداری در ارتباط  با  یک شرکت مستقر در دبی به نام المکاسب بود. جزییات پرونده هنوز مبهم است، اما چهار ماه بعد دادگاه عمومی تهران ناصر طبسی را با این استدلال که او نمی دانسته فعالیت هایش خلاف قانون است، تبرئه کرد.
هیات تحقیق و تفحص مجلس هفتم شورای اسلامی در گزارش خود در مورد پرونده المکاسب نوشته است، سال ۱۳۶۳ بانک ملی ایران شرکت المکاسب را در دبی تاسیس کرد. سال ۱۳۷۵ المکاسب و چند شرکت سودآور دیگر متعلق به بانک ملی، به موسسه خصوصی همیاری کوثر واگذار شدند. 
در گزارش هیات تحقیق و تفحص مجلس آمده است موسسان "همیاری کوثر" در حقیقت همان مدیران و اعضای هیات مدیره بانک ملی بودند و واگذاری این موسسات با مبلغی بسیار کمتر از بهای واقعی آنها و با اقساط ۵ ساله صورت گرفت.
بر اساس گزارش هیات تحقیق و تفحص به دلیل تخلفات بسیاری که در جریان این انتقال صورت گرفته بوده بعدها معامله این واگذاری باطل اعلام شد ولی از آنجا که متهمین ادعا کرده بودند از دولتی بودن المکاسب اطلاع نداشته اند همگی تبرئه  شدند.
گزارش کمیته تحقیق و تفحص مجلس در رابطه با المکاسب در همین حد است و در آن نه به اختلاس ۱۰۰ میلیارد تومانی اشاره شده و نه نامی از ناصر واعظ طبسی به میان آمده است.
در زمان برگزاری دادگاه المکاسب، برخی از رسانه ها ی داخل ایران به  این پرونده و نقش ناصر طبسی اشاره کردند به طوری که نشریه دوکوهه درآبانماه سال ۱۳۸۱ نوشت :
"آستان قدس رضوی با ارائه ضمانت برای ناصر واعظ طبسی موجب آزادی وی از زندان شده است... فرزند آيت الله واعظ طبسی در صدد جلب رضايت شاکيان و پرداخت هفت ميليارد تومان پول به آنهاست."
در گزارش هیات تحقیق و تفحص مجلس ازعملکرد قوه قضائیه در رابطه با پرونده المکاسب آمده است که قضات سازمان بازرسی کل کشور در بررسی این پرونده به اشتباه یا به عمد سراغ  ماده ۵۹۸ قانون مجازات اسلامی رفته اند که مربوط به تعدی کارکنان دولتی نسبت به دولت است.
هیات تحقیق و تفحص مجلس در گزارش خود اصرار دارد که با استناد به ماده قانون منع مداخله کارکنان دولتی و ماده واحده آن یعنی قانون تبانی در معاملات، تمامی متهمان پرونده المکاسب محکوم می شدند. گزارش مجلس می گوید در مورد پرونده المکاسب قاضی با ارتکاب تخلف، تمامی متهمان را تبرئه کرده است.
این ماجرا نیز همراه با افشاگری هایی در مورد شرکتی که او در امارات تاسیس کرد و سفر او با همسرش به امریکا برای آن که فرزندشان در آنجا به دنیا بیاید، اکنون دیگر به فراموشی سپرده شده است.
دارایی خانواده طبسی ۷۷۰ میلیون دلار تخمین زده می شود.
رقابت و تحمل آیت الله ها
درحالی که در امپراتوری بی منازع عباس واعظ طبسی بر مشهد و خراسان جای هیچ تردید نیست، مدتی ست که فردی تندزبان و خشونت گرا با نام احمد علم الهدی در کسوت نماینده رهبر و امام جمعه مشهد خودنمایی می کند. به اشاره او کنسرت های موسیقی و نمایش های تئاتر و سینما لغو می شود. گویی مدیران اداری و شهری  همه در خدمت اویند.
جوادی حصار در پاسخ به این سوال که او این قدرت را ازکجا اخذ کرده، می گوید بخشی از آن به شخصیت خود او برمی گردد؛ اما مهم تر از آن این که او از حامیان احمدی نژاد بود و از همین رو در دوران او فرصت کافی داشت تا مدیران هم سوی خود را بر سر کار آورد. چنان که خیل انبوهی از طرفدارانش که حامی احمدی نژاد بودند از طریق او راه به مجلس یافتند و می توان گفت که او "مشهد را به خیاط خلوت پایداری ها تبدیل کرد".
به گفته او این دو آیت الله ضمن نقاط اختلافی که دارند اما در عیان متعرض یکدیگر نمی شوند. هرچند که از برخی اقدام های آنها می توان به وجوه اختلاف عمیق میان آن دو پی برد. مانند استقبال گرم  واعظ طبسی در سفر اخیر اکبر هاشمی رفسنجانی به مشهد، در حالی که  علم الهدی به رفسنجانی زبانی پرخاش گر دارد.