مرتضی کاظمیان

ابراهیم رییسی تا سال پیش، از مقام‌های ارشد دستگاه قضایی جمهوری اسلامی بود، و از نیمه‌ اسفندماه گذشته با حکم ولی فقیه، تولیت آستان قدس رضوی است. این روحانی ۵۶ ساله‌ مشهدی را می‌توان یکی از نامزدهای بسیار مهم و جدی جانشینی رهبر دوم جمهوری اسلامی دانست. کسی که همسویی معناداری با تندروها و امنیتی‌های حاکم بر سپاه پاسداران دارد.
رییسی هرچند در حال حاضر عضو هیأت رییسه مجلس خبرگان رهبری است و تولیت آستان قدس رضوی، اما دیدارهایی برگزار و مواضعی اتخاذ می‌کند که آشکارا، فراتر از عنوان حقوقی و وزن سیاسی کنونی اوست.
چند روز پیش بود که سایت آستان قدس، از سخنرانی رییسی در جمع فرماندهان و مدیران مرزبانی سراسر کشور خبر داد.
عضو ۵۶ ساله‌ مجلس خبرگان رهبری در این دیدار به‌عنوان یکی از تریبون‌های اصلی و به‌مثابه‌ یکی از مقام‌های ارشد حکومت، طرح بحث و مواضع کرده، و از جمله گفته است، نظام اسلامی در برابر هر تهدیدی که مرزها و امنیت کشور را به مخاطره می‌اندازد، قاطعانه برخورد خواهد کرد.
قابل تأمل آن‌که در این دیدار فرمانده مرزبانی ناجا به ارائه گزارشی از عملکرد نیروهای تحت فرمان خود پرداخته، بی‌آن‌که رییسی جایگاهی نظامی یا عنوانی حکومتی داشته باشد.
خردادماه گذشته نیز او میزبان فرماندهان ارشد سپاه (از جمله عزیز جعفری، قاسم سلیمانی، و محمدرضا نقدی) بود.
او در برابر سرداران مشهور سپاه، به طرح مواضع و بیان دیدگاه‌هایش درباره‌ حوادث منطقه و مسائل نظامی ـ امنیتی پرداخت. به‌عنوان نمونه، رییسی در دیدار مزبور اعلام کرد: «گاهی در جهان اسلام افرادی همچون سیدحسن نصرالله مواضعی نسبت به‌ نظام اسلامی دارند که ما در داخل شرمنده می‌شویم. آن‌ها قدردان نظام، ولایت، رهبری و این عظمت و شکوه هستند، اما بعضی در داخل در حرف‌ها، مواضع و سمت‌گیری‌ها قدردان نیستند؛ نمک می‌خورند و نمکدان می‌شکنند. این‌ها کفران نعمت و موجب خسران و عذاب الهی است.»
رییسی وظیفه فرماندهان سپاه را «بسیار سنگین» دانسته و افزوده بود: «چند روز قبل که با دوستان مجلس خبرگان در محضر مقام معظم رهبری مشرف بودیم، ایشان نکات بسیار مهم و راهبردی را برای همه ما تبیین کردند. تأکید ایشان بر مقوله‌هایی همچون مبارزه با فساد، اجرای عدالت اجتماعی، امر به خوبی‌ها و نهی از منکرها، مطالبه خبرگان از دولت و مجلس و دستگاه قضایی بود که باید به جد مورد توجه همه ما قرار گیرد.»
معنادار این‌که در ابتدای دیدار مزبور، سردار جعفری (فرمانده کل سپاه پاسداران) به ارائه گزارشی از فعالیت‌های سپاه پرداخته و آنگاه سردار سلیمانی (فرمانده سپاه قدس) نیز گزارشی از اوضاع منطقه و موقعیت استراتژیک نظام در تحولات منطقه ارائه می‌کند.
این دست دیدارها و اظهارنظرهای رییسی، در کنار کارنامه و پیشینه‌ وی در تثبیت و تداوم جمهوری اسلامی، او را در فهرست مدعیان اصلی رهبری نظام ولایت فقیهی برجسته می‌کند. به‌خصوص در زمانه‌ای که بیماری رأس هرم نظام سیاسی مشهور شده و مجلس خبرگان جدید با موضوع مهم انتخاب محتمل سومین رهبر جمهوری اسلامی پیوند خورده، مواضع سیدابراهیم رییسی ـ به‌مثابه یکی از گزینه‌های مهم و مطرح ـ بیش از پیش زیر ذره‌بین ناظران و کنشگران سیاسی قرار خواهد گرفت.
نیم‌نگاهی به کارنامه‌ رییسی
داماد آیت‌الله علم‌الهدی (امام جمعه مشهد)، از شاگردان فقهایی چون مرتضی مطهری، نوری همدانی، مشکینی و خزعلی بوده است. پس از پیروزی انقلاب، و درحالیکه سیدابراهیم تنها ۲۰ سال داشت، به عنوان دادیار در دستگاه قضایی کرج مشغولا به‌کار شد. چند ماهی از تجربه‌اندوزی وی در سیستم قضایی نگذشته، روحانی جوان، دادستان کرج شد.
نقش موثر رییسی در سرکوب مخالفان و تشدید انسداد سیاسی در کرج، موجب شد که وی در سال ۱۳۶۱ علاوه بر دادستانی کرج، مسئولیت دادستانی همدان را نیز عهده‌دار شود.
پس از سه سال دادستانی استان همدان، رییسی از سال ۱۳۶۴ جانشین دادستان انقلاب تهران شد.ابراهیم رییسی در جریان کشتار فله‌ای مخالفان سیاسی در زندان‌های جمهوری اسلامی، عضو گروه ۴ نفره اصلی و دست‌اندرکار بود.
شمار دقیق زندانیانی که در سال ۱۳۶۷ و در جریان محاکمه‌های چند دقیقه‌ای غیرقانونی به اعدام محکوم شدند و جان باختند، مشخص نیست. آیت‌الله منتظری از «۲۸۰۰ یا ۳۸۰۰ نفر» اعدامی گفته است. تنها در تهران چند روز پس از شروع کشتار، ۷۵۰ نفر اعدام شده بودند.
آیت‌الله منتظری (قائم‌مقام رهبری وقت) در خاطرات خود تصریح می‌کند: «اول محرم شد؛ من آقای نیری که قاضی شرع اوین و آقای اشراقی که دادستان بود و آقای رییسی معاون دادستان و آقای پورمحمدی که نماینده اطلاعات بود را خواستم و گفتم الان محرم است، حداقل در محرم از اعدام‌ها دست نگه دارید. آقای نیری گفت: ما تا الان ۷۵۰ نفر را در تهران اعدام کرده‌ایم، ۲۰۰ نفر را هم به عنوان سرموضع از بقیه جدا کرده‌ایم کلک اینها را هم بکنیم بعد هرچه بفرمایید.»
آقای منتظری به کشتار غیرشرعی و غیرقانونی مخالفان اعتراض کرد و در نهایت، از عنوان خود (قائم مقام رهبری) خلع شد؛ اما رییسی ارتقاء جایگاه یافت. روحانی تندرو در حالیکه بیشتر از ۳۰ سال نداشت با حکم محمد یزدی (رییس وقت قوه قضاییه) دادستان پایتخت شد و به مدت پنج سال در این منصب ایفای نقش کرد. پس از آن (۱۳۷۳)، او برای یک دهه بر مسند ریاست سازمان بازرسی کل کشور تکیه زد.
رییسی پله پله ارتقاء مقام یافت؛ چنانکه از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳ (و از جمله در جریان سرکوب خونین اعتراض‌های مدنی شهروندان به نتایج رسمی انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸) معاون اول قوه قضاییه بود. او موضع بسیار سرسختانه ای هم در برابر رفع حصر داشته است.
رییسی که از سال ۱۳۹۱ و با حکم رهبر جمهوری اسلامی، دادستان کل دادگاه ویژه روحانیت شد، از سال ۱۳۹۳ نیز بر مسند دادستانی کل کشور تکیه زد.
در کارنامه‌ این عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز و مجلس خبرگان رهبری، ریاست شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما نیز ثبت است. وی پس از درگذشت عباس واعظ طبسی، و با حکم آیت‌الله خامنه‌ای، تولیت آستان قدس رضوی را برعهده گرفت، و در کنار آیت‌الله علم‌الهدی (پدر همسرش) در مشهد مستقر شد.
«سید»ی دیگر برای رهبری جمهوری اسلامی؟
«سیادت» در جهان تشیع، فاکتور کم‌مقداری نیست؛ انتساب به خانواده بنی‌هاشم، نه فقط از منظر مذهبی و معنوی، که از جهت منزلت اجتماعی نیز مولفه‌ای قابل اعتناست.
مستقل از پیشینه‌ خدمات و کارنامه‌ سنگین ابراهیم رییسی در تثبیت و تداوم جمهوری اسلامی با تکیه بر سرکوب و قهرورزی علیه مخالفان و منتقدان؛ و صرف‌نظر از اعتمادی که شخص اول نظام و هسته اصلی قدرت به او مبذول کرده؛ و افزون بر این‌که حواشی رییسی برای کانون مرکزی قدرت، کمتر از دیگر رقبا (کسانی چون صادق لاریجانی و هاشمی شاهرودی) به نظر می‌رسد؛ سیادت ابراهیم رییسی نیز او را در جایگاهی متفاوت می‌نشاند.
بجز مجتبی خامنه‌ای، در میان دیگر نامزدهای مطرح در اردوگاه اقتدارگرایان و گزینه‌های مطلوب و مورد اعتماد سپاه پاسداران، «سید» شاخص و کارآزموده و پرسابقه‌ای برای حکومت جز ابراهیم رییسی وجود ندارد.
آیت‌الله خامنه‌ای در حکم انتصاب رییسی به‌عنوان تولیت آستان قدس رضوی، او را «برخوردار از صلاح و امانت، و کارآزموده در مدیریت‌های کلان» دانسته است. آیا پس از سیدروح‌الله مصطفوی (خمینی) و سیدعلی حسینی خامنه (خامنه‌ای)، سیدابراهیم رییس السادات (مشهور به رییسی)، شخص اول نظام ولایت فقیهی خواهد شد؟

* مقالات ومصاحبه های مندرج در سایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.