سجاد نیک آیین
دست بوسی درفرهنگ ما ایرانیان وشاید حتی درمیان دیگر اقوام وملیتها، سمبلی است که بسته به شرایط زمانی ومکانی مختلف دلالتهای گوناگونی دارد. درچهارچوب نظام خانوداه های سنتی تر معمولاً جوانترها دست پدر، مادر وبزرگان فامیل را می بوسند، ودرشرایط عادی این دست بوسی نشان از " پیوند عمیق عاطفی" و"تقدیر" دارد.  تحویل سال نو، ازدواج وبعضاً جشن تولدها مهمترین مراسمی هستند که با دست بوسی بزرگترها همراه وتوأم می شوند ویا خاتمه ای خوش می گیرند.
گاهی هم دست بوسی، خبر ازپایان یک دعوای خانوادگی حاد یا مزمن می دهد که یکی ازاطراف آن بزرگی ازبزرگان فامیل بوده است که جوانی گستاخ برای ابراز ندامت از بی پروایی خود، دست بوسی خود را واسطه ای برای اثبات "پشیمانی عمیق" ازرفتار گذشته خود قرار می دهد. گاه نیز همسری دستان شریک زندگی خود را صادقانه وتنها برای ابراز علاقه ومحبت وستایشی وصف ناپذیر که کلمات از ادای آن عاجز می مانند، می بوسد.
دست بوسی دربیرون ازچهارچوب  روابط خانوداگی معمولاً دلالتهایی فراتر از "ابراز احترام" ویا "پیوند عاطفی" درخود دارد، اما گاه دیده می شود که این دست بوسی، برای ادای "تقدیر" به معلم، استاد ویا پیرومراد صاحب حقی صورت می گیرد، که دانشجو، دانش آموز ویا مرید ازآن بعنوان سمبل "قدردانی" و"قدر شناسی" استفاده می کند.
در سطح مذهبی وسیاسی اما این دست بوسی به سمبلی ازفرهنگ مذهبی وسیاسی حاکم برفضای جامعه می تواند تعبیر وتفسیر شود. دربعد مذهبی "تقدس" خود ساخته برای پیر ومراد  این دست بوسی را با قصد و"نیت"، "تقرب" توجیه وتفسیر می کند. این تفسیر هرچند برای بخشی ازتوده ها با عناوین گوناگون از قبیل نسبت داشتن با بزرگان دین ومذهب ویا رهبری وزعامت مذهبی ممکن است قانع کننده باشد، اما درحقیقت میراث مناسبات مرید ومرادی وقیم مآبانه تعمیم یافته از سطح خانواده به سطوحی ازجامعه است که نیاز مبرم به نهادینه شدن روابطی از این سنخ روابط وبدور ازپرسشگری درآنها وجود دارد.
درچهارچوب نظامهای سیاسی اقتدارگرا این دست بوسی یکسره به معنای سرفرود آوردن دربرابر کانون قدرت، به رسمیت شناختن وی واطاعت محض ازوی تعبیر وتفسیر می شود. بوسه های سران کشور بر دستان شاه درنظام گذشته به منزلۀ پذیرش وتسلیم محض دربرابر ساختار موجود وگونه ای از اعلام وفاداری به آن بشمار می رفت. صفی ازگارگزاران رژیم که دست شاه را می بوسیدند، ابزاری برای تزریق اقتدار نظام سیاسی موجود به متن جامعه وتوده های آن ودلالتی مضاعف برمشروعیت آن نظام بشمار می رفت.
درنظام جمهوری اسلامی بواسطۀ ماهیت مذهبی نظام حاکم، دست بوسی رهبر نظام هم نوعی تقدیس حاکم وهم ابراز وفاداری به شخص او وفرامین وآرای او بشمار می آید. توده ها برای دست بوسی حاکم به صف می شوند تا نه تنها مقدس تراشی موحود درفضای مذهبی در سطح سیاسی نیز بازتولید شود وبزرگان سیاسی نیز برای آغاز کار خود اعلام وفاداری به نظام مذهبی ناگزیر ازدست بوسی حاکم باشند. از آغاز انقلاب برخی بزرگان سیاسی وآگاه به برخی مناسبات موجود درفضاهای مذهبی، این مناسبات غلط را ازسطح روابط مذهبی فراتر برده وآنرا بعنوان سمبلی ازالتزام عملی به نظم موجود درفضای سیاسی کشور نهادینه نمودند.
دست بوسی رهبر علاوه بردلالتهای مذهبی آن، دارای دلالتهای سیاسی نیز هست تا آنجا که سرباز زدن از  آن به معنای آغاز افتراق وجدایی سیاسی تحلیل می شود. احمدی نژاد وخودداری از بوسه بردستان سید علی خامنه ای درهنگام تنفیذ حکم ریاست جمهوری را بسیاری نشانه ای ازجدایی احمدی نژاد ازرهبری قلمداد نمودند، فرضیه ای که درعمل نیز درستی آن تا اندازه ای به اثبات رسید. عدم دست بوسی احمدی نژاد درآغاز دوران ریاست جمهوری باوجود حمایتهای گستردۀ انتخاباتی، خبر اززدوده شدن قدسیت از ولی فقیه می دهد. تا بدانجا که احمدی نژاد هم دریافت برای کسب پایگاه اجتماعی باید ازابزارهای سمبلیک این جدایی بهره برداری کند.
درشرایطی که حتی شخصی چون احمدی نژاد که درخشش ستارۀ اقبال خود درنظام ولایت فقیه را وامدار حمایتهای بی چون وچرای آقای خامنه ای است، اصرار رهبر جمهوری اسلامی درفتوای اخیر خود برشرعیت دست بوسی دیدارکنددگان باوی با این توجیه که این دست بوسی ها ازسر اخلاص وارادت وصمیمیت است، تنها گوشه ای ازتلاشی هایی است که درکنار فضیلت تراشی ها برای ادعادۀ حیثیت واعتبار به موقعیت بشدت لرزان رهبر جمهوری اسلامی صورت می گیرد.

** مقالات ومصاحبه های مندرج لزوماً دیدگاه رسام نیستند.