علی افشاری

ویژه رسام

فراگیری تحریم و اجماع نسبی  گرایش های مختلف اپوزیسیون بر  روی این  گزینه یکی از ویژگی های بارز انتخابات مجلس نهم است.
فرمایشی بودن انتخابات  ،افزایش یافتن درجه "غیر آزاد بودن" انتخابات ، احتمال بالای استفاده از تقلب و منحرف کردن روند طبیعی انتخابات  و کاهش چشمگیر تکثر  و تنوع نیرو های شرکت کننده در رقابت های انتخاباتی  باعث شد تا اصلاح طلبان و برخی از نیرو های جدید نیز به خیل تحریم کنندگان  بپیوندند. پیش از انتخابات مجلس نهم اپوزیسیون برانداز و کلاسیک به همراه نیروهای معتقد به اصلاحات  ساختاری معمولا رویکرد تحریم و نه گفتن به صندو قهای رای را  تبلیغ می کردند. اما تجربه انتخابات جنجالی دهمین دوره ریاست جمهوری و سیر تحولات جنبش سبز منجر به فربه تر شدن و  افزایش توان تحریم کنندگان انتخابات گردیده است. البته مدافعان تحریم به دو دسته کلی تقسیم می شوند کسانی که به صورت موضعی و مقطعی از شرکت در این انتخابات پرهیز کرده اند  و ممکن است در صورتی که فضا پیدا کنند در انتخابات های آینده در چارچوب جمهوری اسلامی شرکت نمایند. اما دسته دوم نیروهایی هستند که معتقد به تغییرات اساسی در ساختار انتخابات هستند  و دستیابی به انتخابات آزاد ، سالم و منصفانه را منوط به تغییر قانون اساسی  می دانند.
اما تحولات مربوط به تحریم انتخابات فقط محدود به افزایش نیرو های مدافع نیست. پاره ای از  دیدگاه های کژتابانه  ونادرست پیرامون تحریم انتخابات در این دوره  عملا فرو پاشید. در دوره های اخیر مدافعان رویکرد انتخابات محور و  برخی از اصلاح طلبان به صورت مطلق تحریم را رد می کردند و آن را مغایر با منافع ملی  ،هموار کردن مسیر تانک های آمریکایی ، عملی  غیر دموکراتیک و هدیه به اقتدارگرایان  بشمار می آوردند. اینک تغییر موضع  آنان به معنای واژگونی عملی این باور های نا درست است. همچنین بطلان نگرش تقلیل انگارانه دموکراسی به انتخابات از دیگر دستاورد های  سیاسی  ونظری  را آشکار می سازد.
فرم و ظاهر انتخابات بدون توجه به محتوی و پیش نیاز های ضروری آن نه تنها تناسبی با دموکراسی ندارد بلکه حتی درمواردی می تواند به مانعی برای آن تبدیل شود. حکومت های اقتدار گرای لیبرال حکومت هایی هستند که از ابزار انتخابات برای تحکیم پایه های حکومت بسته و غیر دموکراتیک بهره برداری می کنند. آنها با روکشی دموکراتیک  ،چهره خشن تمامیت خواه و انحصار طلب خود را پنهان می سازند. پیچیده ترین آنها حکومت کنونی روسیه است. انتخابات در انها ابزاری برای نمایش  و تجلی گزینش مردم نیست بلکه وسیله ای مشروعیت بخش برای حکومیت اقلیتی سرکوبگر  ، نظا مهای الیگارشیک و باند های مافیایی قدرت است.
در این دولت ها ،خروجی انتخابات نقشی تعیین کننده در معادلات قدرت ندارد  یا چینش رقابت های انتخاباتی به گونه ای صورت می گیرد که تنها وابستگان به بلوک قدرت امکان رقابت پیدا می کنند ، مردم و نیرو های مخالف  یا حذف می شوند و یا به شکلی کاملا محدود و غیر موثر  ،زینت بخش انتخابات های غیر آزاد و نمایشی می گردند.
اگر چه صندوق های رای تضمین گر دموکراسی و چرخش قدرت در نظم مردم سالار هستند اما دموکراسی ابعادی فراتر از انتخابات دارد. همچنین انتخابات باید واقعی باشد و  معیار های انتخابات آزاد و منصفانه در آن رعایت گردد.
انتخابات این دوره فرصت مناسبی است تا برخورد مطلق انگارانه و سیاه و سفید پیرامون شرکت و تحریم کنار گذاشته شود. استقبال و امتناع از رای به خودی خود واجد ارزش نیستند نمی توان به آنها قداست بخشید. کاربست آنها  ومطلوبیت شان تابعی از کارامدی انها و تناسب شان با شرایط و انتظارات است. در جاهایی شرکت مفید است و گاهی باید به تحریم روی آورد. داوری پیرامون نوع آکسیون انتخاباتی خازج از برخورد های جزمی ، ایدئولوژیک  وتام گرا قرار داد و نیاز دارد تا از  منظر پراگماتیستی   وفایده انگارانه به آنها نگریست و در نهایت با سنجش جنبه های مثبت و منفی  و نقاط ضعف و قوت تصمیم گرفت.
البته می توان اصولی را  وضع نمود . در ساختار های حکومتی غیر دموکراتیک اصل بر عدم شرکت است. به عبارت دیگر استراتژی باید امتناع از شرکت در انتخابات های غیر موثر و زمینه سازی برای خلق ساختار انتخاباتی سالم ، صحیح  و آزاد باشد. در سطح تاکتیک می توان از شرکت در انتخابات به صورت مقطعی  و موردی استفاده کرد. اما در حکومت های  مردم سالاری  و جاهایی که اصو ل انتخابات آزاد و مصفانه به صورت حداقلی رعایت می گردد  ،باید اصل بر شرکت در انتخابات باشد. اما حتی در همین موقعیت ها نیز ممکن است جریانی مصلحت را در تحریم جستجو کند. تحریم یک بخش از بازی انتخابات است و همزاد و معادل شرکت است.
دیدگاه هایی که تحریم را هم ردیف حرا م شرعی قرار می دهند و می  خواهند از آن یک کفر سیاسی و یا محدوده ممنوعه بسازند ، هم با مبانی  انتخابات آزاد و موثر سازگاری ندارند وهم  آزادی انتخاب  افراد را بر نمی تابند. دیدگاه هایی که در این دوره  برخی از اصلاح طلبان چون علی محمد غریبانی  به عنوان توجیه عدم استفاده از عنوان تحریم و برگزیدن عدم شرکت منفعلانه  بیان کردند و دعوت به تحریم را عملی ضد ملی و مغایر با مصلحت کشور دانستند ، بی اساس و مغایر با حقیقت است.
 تحریم به خودی خود فاقد خصلت ارزشی است. چگونگی  وشرایط کاربست آن تعیین کننده درستی و یا نادرستی آن است. هیچ اصل منطقی و عقلانی وجود ندارد که تحریم را به ضدیت با منافع ملی و تشیق بیگانگان به مداخله  پیوند زد. ولی در انتخابات مجلس نهم ، دوری جستن از صندوق های رای نمایشی و تزئینی لازمه حراست از منافع ملی و مصلحت کشور و  احترام گذاشتن به خون های ریخته شده در پای درخت آزادی  ، اقتضاء رسالت  میهنی و در میان افراد مذهبی بمثابه  وظیفه شرعی است. این رابطه ربطی به خصلت ذاتی تحریم ندارد بلکه محصول شرایط کنونی کشور و  تصمیمات مخرب و تباه کننده حاکمان و ماهیت فرمایشی انتخابات است. تحریم حتی نسبت الزام آور  با براندازی و تغییر حکومت نیز ندارد. دنبال کنندگان رفورم و اصلاح طلبان نیز می توانند به مثابه یک ابزار از ترحیم در شرایطی مشخص  استفاده کنند.
پاره ای از  نظرات که از قدیم و الان دعوت به امتناع از رای را به استقبال از مداخله نظامی خارجی منتسب می ساختند  ،فاقد بنیان منطقی بوده و هستند. این نگرش در چارچوب برخورد های تخریبی می گنجد  که با عدول از مبانی  اخلاق سیاسی ، هدف کنار زدن دیدگاه های رقیب به هر قیمتی را تعقیب می نمایند.
از منظری دیگر این برخورد را می توان معادل انگاره غلط دیگری دانست که هر ندای شرکت در انتخابات را به امیال قدرت طلبانه ، وابستگی به حکومت و  زد و بند پنهانی با اقتدار گرایان تقلیل می دهد.
البته دیدگاه هایی که به تحریم ارزشی همیشگی می بخشند و پیشاپیش و بدون بررسی شرایط دعوت به تحریم می کنند و آن را با آزادی خواهی  ،دموکراسی و احترام به خواست ملت پیوند می زنند نیز از حقیقت بدور هستند.
بنابراین انتخابات مجلس نهم  بستری است تا ضمن همگرا شدن بیشتر اپوزیسیون دموکراسی خواه  ، مضرات و نادرستی جزمیت اندیشی و بت وارگی در گزینش  راهبرد های سیاسی آشکار گردد و برخورد تام گرا و مطلق اندیش و در هم آمیختگی  ابزار و هدف در آکسیون های سیاسی بیش از پیش در سپهر سیاسی ایران طرد شود.
تحریم بمانند مشارکت یک گزینه از  کنشگری انتخابات است. مطلوبیت تحریم بستگی به شرایط جامعه و ویژگی ساختار انتخابات دارد. به میزانی که معیار های انتخابات آزاد  ،منصفانه و موثر در فضای  رای گیری کمتر تحقق یافته است  ،حقانیت و کارامدی استفاده از تحریم نیز بیشتر می شود.

**مقالات ومصاحبه های مندرج درسایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.