سجاد نیک آیین
اقدام رهبری برای به کار انداختن ماشین نقد احمدی نژاد،  تلاشی برای انحراف نگاه ها از رهبری به سوی احمدی نژاد و همچنین مبرا کردن رهبری از اتهام مشارکت درناکامی های دولت فعلی است.
این روزها آسمان سیاست احمدی نژاد بیش از هر زمان دیگر، ابری می نماید. این بار اصلاح طلبان ومنتقدان سیاستهای رهبری وحاکمیت جمهوری اسلامی پیشقراولان حمله به رئیس قوۀ مجریه نیستند بلکه کسانی از میان صفوف اصولگرایان ومقربان بیت رهبری پیشتازان نقد احمدی نژاد هستند. انتقاد از احمدی نژاد البته موضوع تازه ای نیست. پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد درسال 84 واتخاذ برخی مواضع از سوی اسفندیار رحیم مشایی، محافظه کاران بشدت از عملکرد قوۀ مجریه انتقاد کرده بودند.
انتقادات اصولگرایان از احمدی نژاد از لحاظ کیفیت وکمیت نقدها به دو بازۀ زمانی مشخص قابل تفکیک است. دستۀ اول نقدهایی که از آغاز کار دولت احمدی نژاد درسال 1384 تا اردیبهشت ماه 1390 یعنی حدود یکسال قبل مطرح می شدند ودستۀ دیگر نقدهایی که از پس از قهر یازده روزۀ وخانه نشینی او دراعتراض به عملکرد رهبر جمهوری اسلامی درابقای حیدر مصلحی درسمت وزارت اطلاعات مطرح شد وبالا گرفت.
با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری دربهار 92، لحن وروند به چالش گرفتن عملکرد رئیس دولتهای نهم ودهم آهنگ متفاوتی به خود گرفته است. از مقامات ارشد نظامی درسپاه پاسداران گرفته تا ائمۀ جمعه وجماعات سراسر کشور وهمچنین مراجع تقلید نوک پیکان انتقادات خود متوجه دولت وعملکرد انتقاد آمیز آن کرده اند. طرفه آنکه محور این نقدها همان نگرانی هایی است که اکثریت قریب به اتفاق نخبگان سیاسی وهمچنین کارشناسان اقتصادی واجتماعی دربارۀ خطر بروز آنها هشدار داده بودند واتفاقاً بسیاری از آنان تا امروز هم هزینۀ آن نقدها وابراز نگرانی ها را می پردازند.
قدر مسلم آنکه اقدام هماهنگ اصولگرایان دراعتراض به تخلفات قانونی دولت وقانون شکنی های رئیس دولت، موج گرانی وتورم وبیکاری واساساً عملکرد اقتصادی ویرانگر دولت احمدی نژاد درکنار اتهامات امنیتی رنگارنگ ومتوجه کردن انگشت اتهام به رئیس قوۀ مجریه نمی تواند بدون چراغ سبز رهبری وموافقت ضمنی وی صورت گرفته باشد.
این فرضیه که رهبری وبیت او درصدد انتقامجویی از احمدی نژاد بخاطر ایستادگی او دربرابر نظر وتصمیم علی خامنه ای برآمده اند وتصمیم به تخریب بیشتر چهرۀ اساساً مشوش او گرفته اند، چندان دور از واقعیت نیست اما تمامی واقعیت جاری هم نیست. حجم سازماندهی تبلیغاتی که این روزها برای به چالش گرفتن عملکرد احمدی نژاد از سوی اصولگرایان انجام می شود حاکی از حساسیت ویژه ای است که رأس هرم حاکمیت نسبت به احمدی نژاد وآیندۀ سیاسی او دارد.
انتخابات آینده ریاست جمهوری
برای سید علی خامنه ای وتیم نظامی-امنیتی او انتخابات های آینده بویژه انتخابات ریاست جمهوری همواره از حساسیتی خاص برخوردار خواهند بود. ریاست جمهوری آینده برای رهبر جمهوری اسلامی مسأله ای است که وی بهیچ وجه حاضر نیست آنرا به بازیگری همچون احمدی نژاد واگذار کند. چگونگی رفتار پایگاه اجتماعی احمدی نژاد که عمدتاً درمیان لایه های زیرین اجتماعی متمرکز است، یکی از کانونهای نگران کننده ای است که رهبر ایران از هم اکنون درصدد کنترل وتغییر رفتار آن است.
جریان احمدی نژاد که با تکیه برشعارهای توده گرایانه واقتصاد صدقه ای موفق به ایجاد پایگاه اجتماعی نسبتاً گسترده درمیان اقشار فقیر جامعه وروستاییان شده است، می تواند یکی از رقیبانی باشد که دربرابر کاندیدای مورد تأیید رهبری قد برافراشته ویکی ازاعضای این جریان برای چهارسال دیگر بر یکی از قوای سه گان کشور تسلط یافته وقدرت مطلقۀ رهبری را به چالش بگیرد. بهمین دلیل هم هست که یکی از محورهای انتقادات اخیر از احمدی نژاد برمسائل وچالشهای اقتصادی وتورم لجام گسیخته وگسترش فقر وبیکاری متمرکز است. افزایش این انتقادات تأثیر بسزایی درپراکنده کردن پایگاه نسبتاً وسیع اما غیر عمیق احمدی نژاد خواهد داشت.
ازدیگر سو اخبار مربوط به ربایش پرونده های فساد مالی بستگان ونزدیکان رهبری وباج خواهی ها وافزون طلبی های احمدی نژاد، رهبر جمهوری اسلامی را به این باور رساند که هرچه زودتر باید چاره ای برای رویارویی با این پدیدۀ خود ساخته بیندیشد. عملی شدن این پروژه از مسیر هجوم سازماندهی شدۀ تبلیغاتی براحمدی نژاد میسر وممکن است، پروژه ای که هم اکنون درجریان است وبا نزدیک شدن به دوران انتخابات ریاست جمهوری دربهار 92 با جدیت وشدت بیشتری پیگیری خواهد شد.
احمدی نژاد با وعده های توده انگیزانه ای همچون آوردن درآمد حاصل از فروش نفت بر سرسفرهای مردم ونیز اعطای وام به اقشار کم درآمد توانسته است پایگاه قابل توجه برای خود دست وپا کند. این پایگاه اجتماعی حتی اگر دردورۀ آینده انتخابات ریاست جمهوری نقش مؤثری دربه قدرت رساندن احمدی نژاد نداشته باشد، اما می تواند موقعیت اصولگرایان وآراء آنها را بشدت پراکنده ومتفرق کند ونا خواسته اصلاح طلبان درون حاکمیت یا شخصیتی نزدیک به هاشمی رفسنجانی را به قدرت برساند. ازاین رو بسیار ضروری است که از هم اکنون از تشتت آرای اصولگرایان پیشگیری بعمل آید وهرگونه احتمال دودسته گی درصفوف آنان، همانند آنچه درانتخابات مجلس اتفاق افتاد، به حداقل ممکن کاهش یابد. بخصوص آنکه تجریۀ انتخابات مجلس نیز نشان داد که چند دسته گی میان اصولگرایان شانس کاندیداهای مستقل ونزدیک به اصلاح طلبان درون حاکمیت را افزایش خواهد داد.
ارسال برخی نشانه های نرمش به اکبر هاشمی رفسنجانی ازسوی احمدی نژاد تصوری مبنی براحتمال شکل گیری یک ائتلاف میان این دوجریان را پدید آورده است، هرچند برخی چهره های نزدیک به هاشمی رفسنجانی چنین احتمالی را منتفی می دانند، اما به هرصورت حضور احمدی نژاد بعنوان یک بازیگرِ مستقل از صفوف اصولگرایان، تنها بمعنی قوت گرفتن احتمال قدرت یافتن جریان تضعیف شدۀ هاشمی است. از این رو ضرورت تضعیف احمدی نژاد وسرگرم نمودن او با انواع بحرانها وچالشها مشخص تر می شود.
انقضای تاریخ مصرف
شاید بتوان مهمترین کارکرد احمدی نژاد وتیم او برای رهبرجمهوری اسلامی را تضعیف موقعیت اکبر هاشمی رفسنجانی وبه انزوا بردن او دانست. احمدی نژاد با تئوری "رفسنجانی ستیزی" پای درعرصۀ فعالیت سیاسی کلان نهاد ودرادامۀ مسیر خود از سال 84 تا چند ماه قبل تمام توان خود را درجهت به
چالش گرفتن وبه حاشیه بردن احمدی نژاد مصروف داشت ودراین راه توانست منویات رهبر جمهوری اسلامی را تا اندازۀ زیادی تحقق بخشد. اما این سیاست ستیزه جویانۀ احمدی نژاد، می توانست اشکال دیگری هم بخود بگیرد ومتوجه دیگر بازیگران عرصۀ سیاسی نیز باشد. علی خامنه ای با درک این خطر وبا به چالش گرفتن دروان احمدی نژاد توسط تیم خود، درحقیقت همان سیاستی را بکار می بندد که پیشتر احمدی نژاد از آن برای تضعیف مهمترین رقیب خامنه ای بکار گرفته بود.
گلایه از عملکرد به غایت غلط دولت احمدی نژاد درعرصۀ اقتصادی وپیامدهای آن از بیکاری وفقر وتورم گرفته تا نابسامانی های اجتماعی، پررنگ شدن اخبار ناکامی های دولت درپروژه های عمرانی از قبیل شکستن سدها پیش از افتتاح و... همان مسائلی هستند که پبش تر احمدی نژاد با طرح آنها دولت سازندگی را به چالش گرفته بود.
جابجایی اولویتها
تأکید وپای فشاری اصولگرایان نزدیک به رهبری برمشکلات ومسائل اقتصادی ناشی از عملکرد دولت کنونی، تلاش برای اولویت سازی کاذب درفضای روانی جامعه ونادیده گرفتن بحران سیاسی موجود در درون نظام است. محور پیام اصولگرایان منتقد احمدی نژاد آنستکه مشکل اصلی درحال حاضر مسألۀ اقتصادی ومعیشتی مردم است، وبا ایجاد چنین فضایی اولویت های سیاسی واجتماعی درپای اولویتهای اقتصادی ذبح نمایند.
علی خامنه ای وماشین تبلیغاتی او از هم اکنون اولویت کاری رئیس جمهور آینده وارکان نظام را مشخص می کنند و تلاش می کنند تا با پررنگ کردن مسائل اقتصادی نگاهها را از مشکلات عمیق وخطرناک سیاسی موجود درکشور منحرف سازند. بخشی از این پروژه از راه تلاش برای انگشت نهادن برمشکلات ونابسامانی های اقتصادی ناشی از عملکرد دولت کنونی انجام می پذیرد. درحالیکه مشکلات ونابسامانی ها وحتی ناکارآمدی دولت کنونی ودولتها ریشه دراشکالات ساختاری سیاسی کشور دارد. شیوۀ رفتاری تیم رهبری درپای فشاری یک سویه برمسألل اقتصادی درراستای منحرف کردن وانکار اشکالات مهم اقتصادی کشور است.
تلاش برای مبرا نمودن رهبری
چراغ سبز رهبری برای روان کردن سیل انتقادات رنگارنگ اقتصادی به احمدی نژاد، را باید تلاشی از سوی وی برای اعادۀ حیثیت از علی خامنه ای دانست. رهبر ایران با حمایت همه جانبه از احمدی نژاد، دولت وطرحهای اقتصادی وی عملاً تمامی اعتبار سیاسی واجتماعی خود را به میدان حمایت از احمدی نژاد آورد وبر باد داد. همگان به یاد دارند که چگونه دربحبوحۀ انتقادات از طرح هدفمندی یارانه های رهبر جمهوری اسلامی وارد میدان شد واز این طرح حمایت نمود وزمینه های اجرای آنرا فراهم آورد. گذشت زمان هرچه اثرات فاجعه بار آنرا برپیکر اقتصاد کشور نشان داد. طبیعی است که افکار عمومی رهبری را درپدید آوردن وضعیت بد اقتصادی مقصر بدانند. بخصوص آنکه تلاش اصلاح طلبان وهاشمی رفسنجانی نیز درهمین راستا متمرکز شده است وآنان نیز نقش حمایتهای بی شائبۀ رهبری از احمدی نژاد وقانون گریزی ها وتخلفات قانونی دولت او را درپیدایش وضعیت کنونی، پررنگ می نمایند. اقدام رهبری برای به کار انداختن ماشین نقد احمدی نژاد، درحقیقت تلاشی برای انحراف نگاهها از رهبری به سوی احمدی نژاد و همچنین مبرا کردن رهبری از اتهام مشارکت درناکامی های دولت فعلی است.

*منبع:جرس

**مقالات ومصاحبه های مندرج درسایت لزوماً دیدگاه رسام نیستند.