حضرت علي اكبر عليه السلام فرزند ابي عبدالله الحسين عليه السلام بنا به روايتي در يازدهم شعبان، سال 43 قمري در مدينه منوره ديده به جهان گشود.
پدر گرامي اش امام حسين بن علي بن ابي طالب عليه السلام و مادر محترمه اش ليلي بنت ابي مرّه بن عروه بن مسعود ثقفي است.
درباره شخصيت علي اكبر عليه السلام گفته شد، كه وي جواني خوش چهره، زيبا، خوش زبان و دلير بود و از جهت سيرت و خلق و خوي و صباحت رخسار، شبيه ترين مردم به پيامبراكرم صلي الله عليه وآله وسلم بود و شجاعت و رزمندگي را از جدش علي بن ابي طالب عليه السلام به ارث برده و جامع كمالات، محامد و محاسن بود.
بنابراين، وي در مكتب جدش امام علي بن ابي طالب عليه السلام و در دامن مهرانگيز پدرش امام حسين عليه السلام در مدينه و كوفه تربيت و رشد و كمال يافت.
امام حسين عليه السلام در تربيت وي و آموزش قرآن و معارف اسلامي و اطلاعات سياسي و اجتماعي به آن جناب تلاش بليغي به عمل آورد و از وي يك انسان كامل و نمونه ساخت و شگفتي همگان، از جمله دشمنانشان را برانگيخت.
به هر روي، علي اكبر عليه السلام در ماجراي عاشورا حضور فعال داشت و در تمام حالات در كنار پدرش امام حسين عليه السلام بود و با دشمنانش به سختي مبارزه مي كرد.
وي نخستين شهيد بني هاشم در روز عاشورا بود و در زيارت شهداي معروفه نيز آمده است: السَّلامُ عليكَ يا اوّل قتيلٍ مِن نَسل خَيْر سليل.
علي اكبر عليه السلام در نبرد روز عاشورا دويست تن از سپاه عمر بن سعد را در دو مرحله به هلاكت رسانيد و سرانجام مرّه بن منقذ عبدي بر فرق مباركش ضربتي زد و او را به شدت زخمي نمود. آن گاه ساير دشمنان، جرأت و جسارت پيدا كرده و به آن حضرت هجوم آوردند و وي را آماج تيغ شمشير و نوك نيزه ها نمودند و مظلومانه به شهادتش رسانيدند.
امام حسين عليه السلام در شهادتش بسيار اندوهناك و متأثر گرديد و در فراقش فراوان گريست و هنگامي كه سر خونين اش را در بغل گرفت، فرمود: عَلَي الدّنيا بعدك العفا.
در مورد سنّ شريف وي به هنگام شهادت، اختلاف است. برخي مي گويند هجده ساله، برخي مي گويند نوزده ساله و عده اي هم مي گويند بيست و پنج ساله بود.